شهروند / چهارشنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۵

چالش‌های صندوق‌های بازنشستگی این‌قدر عمیق و گسترده شده که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. هرچند عوامل متعدد و بسیاری در زمان‌های گذشته باعث این چالش‌ها شده اما به‌ هرحال امروز باید این چالش‌ها را حل کرد، چون به نظر می‌رسد با توجه به تعداد بیکاران، سطح اشتغال پایین و تعداد انبوه بازنشستگان بحران‌های بزرگی در راه است. صندوق‌های بازنشستگی در طول مدت زمان به دلیل عدم ثبات مدیریتی و اتفاق‌هایی که در اقتصاد و سیاست رخ داده، همه زیان‌ده بوده یا در مرز ورشکستگی هستند. این موضوع آن‌جایی اهمیت پیدا می‌کند که اقتصاد در رکود عمیق و گسترده‌ای غوطه‌ور شده و باید مشکلات بسیاری را پشت سر بگذارد.

روز گذشته در همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران در‌ سال ۹۵؛ الزامات شرایط جدید برای صندوق‌های بازنشستگی نکات بسیار مهم و چالش‌های اساسی پیش‌روی صندوق‌های بازنشستگی مطرح شد.

در این همایش علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، محسن رنانی عضو هیأت‌علمی دانشگاه اصفهان و اقتصاددان، حسین عبده‌تبریزی عضو شورایعالی بورس، محمود اسلامیان مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، تعدادی از کارشناسان اقتصادی و مالی کشور حضور داشتند.

۹۰‌درصد تسهیلات برای ۱۰ ‌درصد مردم
علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ازجلسه خود با رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به ‌منظور بررسی نحوه اجرای قانون حذف ۲۴میلیون نفر پُردرآمد از دریافت یارانه خبر داد.

وی درباره میزان فاصله و شکاف مزدی گفت: فاصله مزد تا تورم حدود ۶۷ ‌درصد فقط درصندوق بازنشستگی کشوری داشتیم، اما در این سه‌سال ۶۵ ‌درصد مزد تأمین ‌اجتماعی را برای بازنشستگان افزایش دادیم، اگرچه هنوز سفره بازنشستگان خالی است و نتوانستیم درست این سفره را پرکنیم، اما به ‌هرحال تلاش‌های خود را برای کاهش این شکاف انجام داده‌ایم.

ربیعی گفت: امروز اعلام می‌کنیم که تصمیمات جدیدی برای مزد بازنشستگان داریم. به من می‌گویند «وزیر سرکوبگر مزد»، درحالی این عنوان به من از سوی منتقدان داده شده که به این نکته توجه نمی‌شود ما ‌سال اول ۲۵ درصد، ‌سال دوم ۱۷ ‌درصد و امسال ۱۴ ‌درصد به مزد اضافه کردیم.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان این‌که یک بررسی کارشناسی نشان می‌داد که ۹۰ ‌درصد سپرده‌های ما کمتر از ۱۰۰ ‌میلیون تومان است و بیش از ۸۰ ‌درصد سپرده‌ها کمتر از ۵۰ ‌میلیون تومان است، گفت: همچنین ۵۰‌درصد مردم تاکنون هیچ‌گونه تسهیلاتی دریافت نکرده‌اند و ۹۰ ‌درصد تسهیلات به ۹۰ ‌درصد مردم اختصاص می‌یابد و همچنین ۸۰ ‌درصد وام‌ها کمتر از ۵۰ ‌میلیون تومان است.

به گفته وی، طبقه متوسط  قدرت پس‌انداز ندارد، چراکه هزینه‌ها امکان پس‌انداز را از مردم گرفته است.

ربیعی با بیان این‌که مطالعات نشان می‌دهد اعطای تسهیلات بانکی تأثیر زیادی بر رشد اقتصادی نداشته است، گفت: با توجه به این‌که اقتصاد ایران با پدیده رشد اقتصادی بدون اشتغال مواجه شده، طیف وسیعی از مردم تحت‌تاثیر رشد اقتصادی قرار نمی‌گیرند.

بروکراسی طولانی
ربیعی با اشاره به اهمیت انتخاب افراد کارآمد در سازمان‌ها اظهار داشت: نقش افراد درستکار در سیستم‌های ناکارآمد و پیچیده می‌تواند به بهبود عملکرد آنها کمک کند. تا زمانی که به وزارت کار نیامده بودم، درک درستی از بروکراسی نداشتم. هرچند در گذشته نیز دراین خصوص تدریس کرده بودم اما به هیچ‌وجه به عمق بروکراسی ناکارآمد در دستگاه‌ها پی نبرده بودم.

وی افزود: متاسفانه امروز پس‌انداز در سطح عمومی نداریم اما خوشبختانه رتبه کسب‌وکار ۳۴ پله ارتقا یافته و از ۱۵۲ به ۱۱۸ رسیده است.

وزیر کار با اشاره به انتشار اوراق و صکوک به‌ویژه در انرژی و برق گفت: دراین خصوص موفق بودیم اما متاسفانه بخشی از پیمانکاران کشور، امروز در زندانند و این عادلانه نیست.

ربیعی با بیان این‌که درکشور تلقی درستی از صندوق‌های بازنشستگی وجود ندارد، افزود: زدن برچسب خصولتی و به حاشیه بردن آنها درست نیست. امروز نقش صندوق‌ها کمرنگ شده است. این سوال وجود دارد که در کجای دنیا صندوق‌ها شرکت‌داری نمی‌کنند؟ در نظام‌های لیبرالی و سوسیالیستی نقش صندوق‌های بازنشستگی مهم است.

وی با اشاره به زمین مینی‌سیتی گفت: متاسفانه ۱۰ ‌میلیارد تومان توسط فردی برای احقاق حقوق صندوق گرفته شده که ما آن را به آقای دولت‌آبادی متذکر شدیم.

صندوق‌های بازنشستگی یا موسسات مالی
حسین عبده‌تبریزی عضو شورایعالی بورس کشور با اشاره به این‌که صندوق‌های بازنشستگی تبدیل به موسسات مالی شده‌اند، گفت: نبود مقام ناظر قدرتمند و عدم شفافیت در گزارش‌دهی صندوق‌های بازنشستگی از مشکلات این صندوق‌هاست.

عبده‌تبریزی در مورد الزامات راهبردی صندوق‌های بازنشستگی درشرایط جدید کشور خاطرنشان کرد: صندوق‌های بازنشستگی باید درچند بخش خود را اصلاح کنند که اصلاح نظام مالکیت، پوست‌اندازی نیروی انسانی و ورود مالی‌ها به صنعت بازنشستگی ازجمله آنهاست و اکنون صندوق‌های بازنشستگی ابزاری برای تأمین مالی شده‌اند که نقش عمده‌ای را در تأمین سرمایه دارند.

وی با اشاره به این‌که صندوق‌های بازنشستگی درکشور در ۳ شاخه کشوری، بیمه‌ای و عمومی فعالیت می‌کنند، افزود: هرکدام از این صندوق‌ها سهم متفاوتی دارند که خود محل سوال است و باید پرسید چقدر درجهت رفاه تشکیل شده‌اند و چقدر درجهت آن‌که منابع دراختیار افرادی قرار گیرد که این منابع را مدیریت کنند.

عضو شورایعالی بورس کشور تغییر ساختار در صندوق‌های بازنشستگی را ضروری دانست و گفت: روند افزایش پرداختی‌ها به بازنشستگان به دلایلی همچون سن پایین بازنشستگی، افزایش تعداد بازنشستگان و بازنشسته پیش از موعد که برخی در ابتدای انقلاب به دلایل سیاسی بوده، سبب شده که پرداختی‌های جدید به مستمری‌بگیران قدیمی داده شود و به‌طور رسمی صندوق ذخیره‌ای نداشته باشد.

وی اصلاح سن بازنشستگی، نحوه تعیین حقوق و اصلاح مقررات وراث را از دیگر مواردی عنوان کرد که باید برای ساماندهی وضع صندوق‌های بازنشستگی کشور در دستورکار قرار گیرد.

عبده‌تبریزی تصریح کرد: از طرف دیگر صندوق‌های بازنشستگی کشور محلی برای تأمین کسری‌های نظام تأمین‌ اجتماعی کشور شده‌اند و اگر در یک صندوق بازنشستگی اهداف دیگری را دنبال کنیم، تمام محاسبات بیمه‌سنجی نادیده گرفته می‌شود و درعین‌ حال مداخلات غیرحرفه‌ای دولت و مجلس نیز در این زمینه بی‌تأثیر نیست.

به اعتقاد این استاد دانشگاه درحوزه اقتصاد ایران مفهومی به نام صندوق وجود ندارد که منابع در آن جمع شود و سال‌های بعد به مصرف برسد. درعین حال فشاری که در ۱۰ ‌سال اخیر به دلیل مشکلات دارایی‌های نقدشونده روی صندوق‌ها وارد شد، به آن‌جا رسید که اکنون برخی صندوق‌های بازنشستگی تبدیل به موسسات مالی شده‌اند.

عبده‌تبریزی نبود مقام ناظر قدرتمند و عدم شفافیت در گزارش‌دهی صندوق‌های بازنشستگی را یکی دیگر از مشکلات این صندوق‌ها برشمرد و گفت: در ۳۰ ‌سال گذشته باید مدیران صندوق‌های بازنشستگی روزانه اعلام می‌کردند که چقدر این صندوق‌ها ارزش دارند و اکنون هم که بیش از یک‌سال است که مدیران صندوق‌ها ملزم به گزارش‌دهی به بورس هستند، حتی یک ورق گزارش هم از این صندوق‌ها ندیده‌ایم.

عبده‌تبریزی بهترین راهکار برای نجات صندوق‌ها از وضع موجود را پرداخت بدهی‌های دولت به این صندوق‌ها حتی در قالب اوراق بدهی دانست و گفت: تزریق وجوه جدید بدون اصلاح نظام مدیریت دارایی‌های صندوق‌ها ممکن نیست و حتی وضع را از این هم بدتر خواهد کرد.

رکود معطل تصمیم سیاست
همچنین محسن رنانی اقتصاددان و استاد دانشگاه اصفهان در این همایش گفت: برای خروج از رکود، نظام سیاسی و دولت باید به‌طور توأمان تصمیم جدی بگیرند و درصورتی که این تصمیم اتخاذ نشود، هیچ کاری نمی‌توان کرد. هم‌اکنون درعمیق‌ترین رکود بعد از جنگ جهانی دوم به سر می‌بریم.

وی گفت: با دو دسته رکود بیرونی و درونی مواجه هستیم که اگر فکری نشود، نخستین نکته بحران‌ساز درکشور ما حوزه سیاسی و تأمین ‌اجتماعی خواهد بود. اصلی‌ترین دشمنان امروز کشور رکود، بحران آب و فساد نظام اداری است. اگر نظام سیاسی همت نکند، ممکن است دیگر فرصت برای مدیریت بحران نداشته باشیم.

وی با اشاره به بحران آب گفت: تا ۱۰ ‌سال دیگر فرصت مدیریت بحران آب را خواهیم داشت، حتی ممکن است تا پنج‌سال دیگر این بحران شروع نشود. در مرحله‌ای هستیم که به فساد سیستمی رسیده‌ایم اما همچنان قابل تداوم است.

وی اظهار داشت: ۱۱ ‌میلیون حاشیه‌نشین و ۱۰ ‌میلیون بیکار داریم به‌طوری که باید تمام دانش‌آموختگان را بیکار محسوب کنیم، اما نظام آمارگیری فقط دانش‌آموختگان در چهارهفته سرشماری را بیکار قلمداد می‌کند.

رنانی با اشاره به این‌که از‌ سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ تعداد شاغلان در مدت ۱۰ ‌سال فقط یک‌میلیون نفر اضافه شده است، گفت: همچنین تعداد کارگاه‌های بالای ۱۰ نفر از ‌سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ از ۱۶ ‌هزار به ۱۴ ‌هزار کاهش یافته است.

به گفته این استاد دانشگاه در عمیق‌ترین حالت رکود اقتصادی به سر می‌بریم که سه علت آن درونی و دو علت آن بیرونی است. اتخاذ سیاست‌هایی مانند افزایش مالیات نیز به رکود دامن زده است و برای ‌حل رکود افزایش مالیات باید متوقف شود و حتی کاهش یابد.

رنانی از این‌که اجازه داده شد میثاق ملی و جهانی برجام خدشه‌دار شود، انتقاد کرد و ضمن اشاره به قطعنامه ۵۹۸ گفت: زمانی که قطعنامه ۵۹۸ پذیرفته شده، هیچ‌کس نمی‌گفت خیانت منافع ملی بوده همه آن را پذیرفتند و در شرایط بعد از جنگ به بازسازی پرداختند؛ این کاری بود که باید بعد از برجام انجام می‌دادیم.

وی گفت: برجام پایان یک دوره بود؛ نباید اثر روانی برجام را از بین می‌بردیم. از روزهای انتهایی برجام این موضوع را برخی افراد زیر سوال بردند، ‌در صورتی که برجام می‌توانست نظیر یک شوک مالی عمل کند.

عضو هیأت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان گفت: رکود اقتصاد کلان دست دولت است و برخی از سیاست‌ها زیر یک‌سال در ایران جواب نمی‌دهد. می‌توان با بازی با نرخ ارز و پول اقتصاد کلان را مدیریت کرد؛ اما هم‌اکنون خیلی دشوار شده است.

رنانی با اشاره به رکود ساختاری گفت: تناسب بین ساختارهای اقتصادی به هم خورده است و باوجود پول زیادی که به اقتصاد تزریق شد، تقاضا ایجاد نشده است. شهرک‌های صنعتی چند برابر زده‌ایم اما با ۲۵ ‌درصد ظرفیت تولید می‌کنند.

وی ادامه داد: به خاطر تصمیم‌های نادرست ۶۰ فرودگاه در کشور داریم اما فقط ۳۰ فرودگاه فعال است.

به گفته رنانی رکود ساختاری ممکن است با تصمیم‌های اشتباه دولت هم ایجاد شود؛ نظیر مسکن مهر، اما ریشه رکود مسکن در مدت ۴۰ سال در کشور ایجاد شده و بیماری هلندی بعد از نفت وارد اقتصاد ایران شده است. سالانه سه‌میلیارد دلار موبایل قاچاق وارد کشور می‌شود که فقط ۴۰۰ ‌میلیون دلار آن ثبت می‌شود.

رنانی گفت: با دستور سیاسی، بنگاه‌های ناکارآمد به مطالبات صندوق‌ها داده شد که باعث رکود ساختاری می‌شود. ترکیب درونی این بنگاه‌ها از نظر دانش فنی  نیروی انسانی ضعیف است و نمی‌توانند از رکود خارج شوند.

وی گفت: صندوق بازنشستگی کشور هنوز یک نیروی رسمی ‌مناسب برای محاسبه اکچواری (نرخ حق بیمه) ندارد؛ در حالی‌که در دنیا محاسبات اکچواری روزانه انجام می‌شود. تحمیل انباشت نیروی انسانی نامناسب به بنگاه‌ها موجب پیری بنگاه‌ها شده است؛ به‌طور مثال یکی از شرکت‌های وابسته به صندوق باید سه‌هزار نیرو می‌داشت درحالی‌که اکنون ۱۰ ‌هزار نیرو دارد. سیاست‌زدایی از صندوق‌ها و تأمین‌اجتماعی باید انجام شود؛ شفاف‌سازی باید صورت گیرد زیرا بدون شفاف‌سازی خروج از رکود امکان‌پذیر نیست.

احقاق حق ۸۰‌میلیارد تومانی
محمود اسلامیان، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری با اشاره به این‌که امانت‌دار حقوق ۲.5میلیون بازنشسته هستیم، گفت: به کمک دادستان تهران منابع زمینی را که در مینی‌سینی به قیمت نازل فروخته شده بود، بازگردانیم که این مسأله حدود ۸۰۰‌میلیارد ریال برای صندوق ارزش افزوده دارد.

اسلامیان با اشاره به این‌که این صندوق ۵/ ۲ ‌میلیون بازنشسته تحت پوشش دارد، گفت: این افراد انتظار دارند که حداقل حقوق را دریافت کرده و ما وظایف خود را به خوبی در مورد آنها انجام دهیم.

وی ادامه داد: هم‌افزایی در هلدینگ‌های تخصصی ایجاد شده و به‌زودی شاهد نتایج و برکات آن خواهیم بود. وقتی مجموعه‌ای بزرگ می‌شود، لازم است فعالیت‌های هم‌سنخ آن در یک ردیف قرار گیرند و از پتانسیل بالاتری استفاده کنیم و امیدواریم شاهد هم‌افزایی هرچه بیشتر در درون صندوق باشیم.

اسلامیان در ادامه با تأکید بر این‌که برای خروج از رکود باید از همه مسئولان کشور کمک گرفته شود، گفت: شرایط به گونه‌ای است که می‌توانیم از وضع موجود خارج شویم. مشکلاتی وجود دارند اما در همین کشور و در یک رشته یکسان برخی آدم‌ها موفق هستند و ما می‌بینیم که برخی افراد نیز به دلیل مدیریت ناصحیح موفق نیستند.

وی ثروت صندوق بازنشستگی کشوری را ۲۰ ‌هزار‌میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: باید از خود بپرسیم که خروجی این سرمایه چیست.