عصر ایران - همین چند ماه پیش بود که بحث فیلترینگ شبکه تلگرام در کمیته کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه به صورت بسیار جدی پیگیری می‌شد، اما در ‌‌نهایت نتیجه همه بحث‌های موافق و مخالف درباره فیلترینگ این شبکه اجتماعی به فیلترینگ این شبکه اجتماعی نرسید و حالا این شبکه اجتماعی در آستانه مهم‌ترین رویداد سیاسی سال‌های اخیر کشور (انتخابات هفتم اسفند ۹۴) به عنوان در دسترس‌ترین و فراگیر‌ترین شبکه اجتماعی – موبایلی در ایران مطرح است.

امسال انتخابات مجالس شورای اسلامی دهم وخبرگان پنجم در شرایطی برگزار خواهد شد که به نظر می‌رسد این شبکه اجتماعی نقشی بی‌بدیل در اطلاع رسانی و ایجاد فضای انتخاباتی در ایران برخوردار است؛ نقشی که پیش‌تر از سوی دیگر شبکه‌های اجتماعی – مجازی (از جمله فیسبوک و تویی‌تر) و در بین بخش کوچک تری از جامعه نمود داشت، اما انتخابات هفتم اسفند امسال در شرایطی برگزار می‌شود که به نظر می‌رسد نقش اطلاع رسانی و تبلیغاتی شبکه تلگرام در آن بسیار پررنگ و فراگیر خواهد بود.

بر اساس آمار‌ها نزدیک به ۵۳ درصد از مردم ایران دستکم عضو یک شبکه اجتماعی – مجازی هستند. این آمار نتیجه آخرین تحقیق در این باره از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) وابسته به جهاد دانشگاهی، است.

این مرکز با توجه به داده‌های حاصل از آخرین نظر سنجی این موسسه که در آذر ماه سال جاری انجام شده است؛ در دی ماه امسال در گزارشی اعلام کرد: ۵۶ درصد شهروندان مراکز استان‌ها، ۵۶ درصد شهروندان شهرهای درجه دو و ۴۲ درصد مردم روستا‌ها حداقل عضو (دستکم) یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند.

بر اساس این نظر سنجی ۷۲ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۹ ساله کشور اعلام کرده‌اند حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند. این میزان برای افراد ۳۰ تا ۴۹ ساله برابر با ۵۳ درصد و برای افراد بالای ۵۰ سال برابر با ۲۵ درصد است.

نتیجه مهم دیگر این نظر سنجی نشان داد رقمی قریب به ۲۰ میلیون نفر از جمعیت ایران (یک چهارم با فرض هشتاد میلیون جمعیت) عضو شبکه تلگرام هستند.

این نتیجه با توجه به این یافته برداشت می‌شود که ۳۷. ۵ درصد مردم بالای ۱۸ سال کشور اعلام کرده‌اند عضو تلگرام هستند. اگر جمعیت افراد بالای ۱۸ سال کشور را بر اساس آخرین سرشماری سراسری سال ۱۳۹۰ در نظر بگیریم که برابر با ۵۴ میلیون نفر بوده است، می‌توان نتیجه گرفت حدود ۲۰ میلیون نفر از شهروندان ایرانی بالای ۱۸ سال عضو شبکه تلگرام هستند.

بر همین اساس بیشتر تبلیغات مجازی نامزد‌ها وستادهای انتخاباتی در انتخابات امسال حول و حوش این شبکه می‌چرخد. به دلیل ضریب نفوذ بالای تلگرام در میان کاربران ایرانی البته این اقدام ستادهای و نامزدهای انتخاباتی منطقی و طبیعی به نظر می‌رسد.

نکته دیگر اینکه با وجود فراگیری این شبکه اجتماعی در میان همه اقشار شهری و روستایی، با سواد و کم سواد، زن و مرد، مرفه و متوسط و فقیر و... می‌توان گفت بخش بزرگی از بار تبلیغات انتخاباتی در انتخابات هفتم اسفند ۱۳۹۴ داخل این شبکه اجتماعی سرازیر شده است؛ که البته این مساله می‌تواند آفات خاص خود را نیز به همراه داشته باشد، که اشاره به آن مقال و مجالی دیگر می‌طلبد.

بنابراین پربیراه نخواهد بود اگر ادعا شود انتخابات هفتم اسفند نخستین انتخاباتی در ایران است که با وجود یک شبکه اجتماعی بسیار فراگیر و در دسترس بودن آن برگزار می‌شود؛ باید منتظر ماند و دید این شرایط جدید تا چه میزانی می‌تواند روی کمیت و کیفیت مشارکت مردمی در انتخابات تاثیر گذار باشد.

***

از حاشیه‌های تلگرامی تا تخلفات انتخاباتی

ایسنا: تبلیغات نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی چند روزی است آغاز شده اما در تبلیغات این دوره از انتخابات،‌ پدیده جدیدی به چشم می‌خورد که استفاده از قابلیت‌های شبکه‌های مجازی به خصوص تلگرام است.

استفاده از تلگرام برای کاندیداهای انتخابات مجلس، خالی از حاشیه هم نیست؛ چرا که باید منتظر واکنش‌های بعضا تندِ مخاطبان به این عکس‌ها و پوسترها بود. البته در کنار شبکه‌های مجازی، شیوه‌های سنتی تبلیغات،‌ هنوز هم در بین کاندیداها رواج دارد و چهره شهرهای مختلف را انتخاباتی کرده است.

خبرنگار ایسنا همزمان با ادامه روند تبلیغات،‌ نگاهی به تخلفات انتخاباتی،‌ کارکرد شبکه‌های اجتماعی در تبلیغات و واکنش‌های مردمی به عکس‌ها و پوسترهای انتخاباتی انداخته است:

تخلفات انتخاباتی
تخلفات نامزدهای انتخابات، امسال هم جزو لاینفک فعالیت‌های کاندیداهای ورود به ساختمان سبزرنگ بهارستان است. چاپ بنر و پوسترهای خارج از چارچوبی که وزارت کشور و ستاد انتخابات اعلام کرده یکی از رایج‌ترین تخلفات انتخاباتی محسوب می‌شود.

یکی دیگر از تخلفات رایج، چسباندن آگهی‌های تبلیغاتی در فضایی غیر از فضای مجاز در نظرگرفته شده برای تبلیغات است. املاک خصوصی به جز با اجازه مالک نمی‌توانند برای چسباندن پوسترهای انتخاباتی استفاده شوند که به نظر می‌رسد این اصل،‌ در بسیاری از موارد توسط عاملین تبلیغات نامزدها درنظرگرفته نمی‌شود.

همچنین فضاهای عمومی مثل پست‌های فشار قوی برق و ایستگاه‌های اتوبوس هم نباید محل تبلیغات قرار گیرند اما در این مورد هم نه تنها قانون رعایت نمی‌شود بلکه چسباندن چند سری پوستر از نامزدهای مختلف در یک مکان واحد، آلودگی تصویری را برای شهروندان ایجاد می‌کند.

از سوی دیگر، تخریب و پاره کردن تبلیغات انتخاباتی هر یک از نامزدها توسط نامزد دیگر،‌ تخلف محسوب می‌شود با این وجود، این‌روزها با شروع تبلیغات مجلس، شاهد پوسترها و تبلیغات پاره و مخدوش در سطح شهر هستیم که مشخص نیست این تخلفات توسط کدام جناح یا گروه صورت گرفته است.

البته چسباندن پوسترهای انتخاباتی،‌ این روزها به یک شغل موقتی درآمده که با توجه به کثرت کاندیداها و مقبولیت نسبی تبلیغات سنتی در بین نامزدها، گردش اقتصادی زیادی ایجاد می‌کند به طوری که آگهی‌های مختلفی با امکاناتی مثل شام، سرویس ایاب و ذهاب و تسویه فوری در کنار پوسترهای تبلیغاتی دیده می‌شود.

فعالیت مجازی
کانال‌های تلگرامی بسیاری از نمایندگان فعلی مجلس و احزاب که پیش از این هم فعال بودند، با نزدیک شدن به انتخابات،‌ فعالیت خود را چند برابر کرده‌اند و هر کدام به یک خبرگزاری نیمه‌رسمی برای بازتاب میتینگ‌های انتخاباتی و شعارهای کاندیداها تبدیل شده‌اند. روزانه ده‌ها پیام انتخاباتی در هر یک از این کانال‌ها منتشر و در سایر کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی بازنشر داده می‌شود.

اما در این میان،‌ استیکرهای تبلیغاتی، جدیدترین پدیده انتخابات است که تعدادی از کاندیداها دست به تولید و انتشار آن زده‌اند. محتوای این استیکرها هم سخنان رهبری درباره ویژگی‌های کاندیداها، شعارهای انتخاباتی، اعلام حمایت جریان‌ها از کاندیداها و دورنمایی که آن‌ها برای حوزه انتخابیه خود درنظرگرفته‌اند، است.

‌ حالا تکنولوژی‌های نوین به کمک سیاسیون آمده تا با کمی خلاقیت بتوانند شیوه‌های نوینی را جایگزین تبلیغات سنتی کنند. با این حال،‌ استفاده منفی از فضای تلگرام نیز این روزها به اوج خود رسیده که نمونه آن،‌ تخریب چهره کاندیداهای رقیب با انتشار فیلم و عکس است. این اقدامات درحالی صورت می‌گیرد که پیش از این نسبت به عدم تخریب نامزدهای رقیب در قانونی که نمایندگان مجلس نهم به تصویب رساندند تاکید شده بود.

مردم و واکنش‌های تلگرامی
همزمان با رشد و گسترش تبلیغات اینترنتی و تلگرامی، مخاطبان شبکه‌های مجازی هم به عنوان مخاطبانی فعال،‌ نسبت به این تبلیغات واکنش نشان دادند.

این روزها،‌ تبلیغات بسیاری از کاندیداهای انتخابی در گروه‌های تلگرامی دست‌به دست می‌چرخد؛‌ مردم از پوسترهای انتخاباتی غلط املایی می‌گیرند،‌ محتوای پوسترها را نقد و تحلیل می‌کنند و به عکس‌ها و ژست‌های غیرمعمول واکنش نشان می‌دهند.

در بسیاری از موارد هم که طراحان پوسترهای انتخاباتی و کاندیداها ساده‌انگارانه با مخاطب برخورد کرده‌اند،‌ شعارهای غیرواقعی داده‌اند یا سعی کرده‌اند با طرح مسائل سطحی و کلیشه‌ای رای مردم را جمع کنند، مخاطبان شبکه‌های اجتماعی وارد عمل شده و با اظهارنظرهای خود نشان داده‌اند که دیگر نمی‌توان با شعارهای سطحی و کلیشه‌ای از مردم رای گرفت.

مخاطبان این شبکه‌ها، همچنین با تهیه عکس و فیلم از تخلفات برخی نامزدهای انتخاباتی هم رونمایی می‌کنند.

***
تخلفات انتخاباتی از سوی بعضی کسانی که قصد ورود به قوه مقننه را دارند در هر دوره از انتخابات تکرار می‌شود اما در این دوره،‌ تلگرام هم به کمک نامزدها آمده تا بتوانند با هزینه پایین، تبلیغات بیشتری کنند؛ هر چند شبکه‌های مجازی به مردم هم این امکان را داده تا بیش از پیش به نقد عملکرد تبلیغاتی نامزدها بپردازند.