منبع: ایران وایر

«دوراهی مشارکت در انتخابات»، «ساختار انتخابات»، «پیامدهای فقدان سیستم حزبی»، «چگونگی مشارکت مردم مناطق مختلف ایران در انتخابات»، «نقش نظارت استصوابی شورای نگهبان در تبدیل رقابت انتخاباتی به حذف سیاسی»، دلایل جایگزینی جنبش‌های اجتماعی به جای مشارکت سیاسی، و نگرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی از «سورپرایز چهارم» بخشی‌هایی از سخنان پژوهشگران و استادان ایرانی دانشگاه‌های آمریکا است که در دانشگاه یو.سی.ال.ای به ارائه دیدگاه‌های خود درباره انتخابات هفتم اسفند ماه پرداختند.

جلسه سخنرانی درباره انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان روز چهاردهم فوریه با شركت كاظم علمداری، مهرزاد بروجردی، علی اكبر مهدی، و نورالدین پیرموذن به همراه نیره توحیدی در سالن داد‌هال برگزار شد. دکتر نیره توحیدی استاد مطالعات زنان، جنسیت و توسعه، و مدیر برنامه خاورمیانه و مطالعات اسلامی دانشگاه نورتریج، و گرداننده «برنامه سخنرانی‌های دوزبانه درباره ایران» در دانشگاه یو سی ال‌ای اداره این میزگرد را برعهده داشت که با بیان مقدمه‌ای در مورد چالش‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان در ایران و همچنین معرفی سخنرانان جلسه را آغاز کرد.

پس از آن کاظم علمداری، استاد بازنشسته جامعه شناسی دانشگاه نورتریج در خصوص دو راهی‌ها و برزخ‌های موجود در انتخابات ایران سخن گفت و به این نکته اشاره کرد که در طی ۳۷ سال حکومت جمهوری اسلامی، بسیاری از ایرانیان همیشه بر سر دو راهی رای دادن یا ندادن قرار داشته‌اند زیرا تجربه ی مشارکت سیاسی در این سال‌ها به مردم نشان داد که رای دادن و یا رای ندادن آنها معمولا موقعیت شان را تغییر نداده است و به نوعی هر دو راه برای بسیاری از مردم همواره نامطلوب بوده و ناگزیر «انتخاب بین بد و بدتر» تلقی شده است، چه زمانی که رای دادند و به وعده‌های کاندیدای خود نرسیدند و هنگامی که رای ندادند هم وضعیت را نامناسب تر از گذشته دیدند.

کاظم علمداری دلیل شکل گیری چنین موقعیتی را نظارت و کنترل از سوی رهبر جمهوری اسلامی، شورای نگهبان و سپاه پاسداران توصیف کرد و به طور مشخص به نشانه‌های این کنترل در برخی از سخنرانی‌های علی خامنه‌ای اشاره کرد. او گفت بیشترین تلاش حکومت برای جمع آوری آرای مردم جهت حفظ پایه‌های انقلاب اسلامی و وضع موجود است و نه تغییر یا اصلاح موقعیت موجود.

سخنران بعدی مهرزاد بروجردی، استاد علوم سیاسی دانشگاه سیراکیوس، که درباره تحقیقی سخن گفت که که طی ۱۷ سال برنخبگان سیاسی در جمهوری اسلامی انجام داده است، و به این نکته اشاره داشت که انتخابات اگر چه بسیار محدود است اما بر سیاست‌های حکومتی بدون تاثیر نیست.

مهرزاد بروجردی گفت: که ما در ایران سیستم حزبی نداریم بلکه بر اساس نام و منابعی که هر کاندیدا در اختیار دارد، عمل می‌شود و بنابراین مجلس بیشتر بر اساس منابع محلی شکل می‌گیرد، بدین معنی که عوامل موثر بر بازی انتخاباتی که در تهران وجود دارد در شهرستان‌ها کمرنگ تر است و عواملی چون قومیت، شهرت، خانواده شهید بودن یا نبودن، سید بودن یا نبودن، گاه مهمتر از اصلاح طلب بودن یا اصولگرا بودن عمل می‌کند و حتی صدا و سیما در آنجا قوی تر عمل می‌کنند تا رسانه‌های اجتماعی که کمتر در دسترس است و این در حالی است که تهرانی‌ها در مقایسه با دیگر نقاط کشور معمولا مشارکت کمتری دارند. او البته به این نکته اشاره کرد که در انتخابات سالجاری «تلگرام» شاید بتواند موثرتر از سایر رسانه‌های اجتماعی مثل فیسبوک عمل کند چون هنوز نتوانسته‌اند آنرا فیلتر یا سانسور کنند.

مهرزاد بروجردی در خصوص چرایی مهم بودن این انتخابات برای جمهوری اسلامی گفت که انتخابات مجلس دو هدف عمده دارد: اولین هدف آن تداوم و تحکیم یک مجلس محافظه کار است زیرا بزرگترین ترس حکومت داشتن مجلسی چون مجلس ششم است. به این دلیل که مجلس ششم سه قدم اصلی در زمان خودش برداشت که شامل «تلاش برای اصلاح قانون مطبوعات، نظارت بر نهادهای رهبری، و تحصن ۹۹ نماینده مجلس» بود.

این استاد دانشگاه دومین اهمیت انتخابات برای جمهوری اسلامی را «بالابردن مشارکت سیاسی» است تا بتواند خود را یک حکومت مردمی در جوامع بین المللی نشان دهد ضمن اینکه حکومت دوست ندارد تا تجربه مجلس هفتم و پایین بودن مشارکت مردم تکرار شود. این در حالی است که متاسفانه امروزه اصلاح طلبان قدرت چانه زنی و مشارکت سیاسی ندارند. حتی سه گزینه ی نظارت استصوابی، ناظران بی طرف و بایکوت مجلس نیز پاسخگو نبوده است معمولا میزان مشارکت حتی بدون بسیاری از اصلاح طلبان حدود ۶۰ درصد بوده است و با آنها ۷۰ درصد. بنابراین قدرت مانور اصلاح طلبان کم است. در مجلس نهم ۶۳ درصد شرکت کردند. ما با جمعیتی احساساتی روبرو هستیم. گاه سونامی رای دادن در لحظات آخر شکل می‌گیرد. او گفت که با مشاهده آمارهای انتخابات متوجه می‌شویم که نرخ مشارکت مردمی بالا رفته و رشد صعودی داشته است اما در مقابل تعداد کاندیدهایی که مورد مطلوب جامعه هستند پایین آمده است.

درباره چشم اندازه مجلس دهم نیز مهرزاد بروجردی گفت از آن جا که رهبر نمی‌خواهد بعد از انتخابات دوم خرداد، مجلس ششم، جنبش سبز برای بار چهارم سورپرایز یا شوکه شود از همین ابتدا کار را سخت گرفته است و از طرفی خود حسن روحانی هم یک جناح قوی اصلاح طلب نمی‌خواهد و بنابراین نباید منتظر اتفاق خاصی باشیم. مهرزاد بروجردی در خصوص کاندیدهای زن و حضور کمرنگ شان در مجلس سه دلیل عمده را بر اساس پژوهش خود بیان کرد و گفت: نخست اینکه «حزب و گروه سیاسی وجود ندارد که زنان را به عنوان کاندیدای خود اعلام کنند»، ضمن اینکه «نگاه محافظه کار در برخی از استان‌های ایران اجازه حضور زنان را نمی‌دهد برای مثال ۱۷ استان ایران تاکنون یک کاندیدای زن نداشتند»، و دیگر اینکه «خیلی از حوزه‌های انتخابیه تنها یک کرسی در مجلس دارند و در این حوزه‌ها معمولا زنان رای نمی‌آورند.»

علی اکبر مهدی، استاد بازنشسته جامعه شناسی دانشگاه وسلین در اوهایو و مدرس فعلی در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، نیز در این نشست در خصوص تضادها در انتخابات صحبت کرد و به این نکته اشاره داشت که تضاد در همه جا هست برای مثال در جوامع دمکراتیک، سعی می‌کنند تضادها را به نوعی حل کنند و راه را به جلو ببرند. اما در ایران تضادها چون با هویت خود نظام گره خورده است و جداشدنی نیست حل کردن آن غیر ممکن به نظر می‌رسد.

او به «انتخابات کنترل شده در ایران» اشاره کرد و گفت که در ادوار پیاپی انتخابات «کنترل و فیلترینگ در انتخابات بیشتر شده است» و با «نظارت استصوابی» از دهه هفتاد عملا همه کنترل در اختیار شورای نگهبان قرار گرفته است و این شورا نیز به جای «رقابت» به «سیاست حذف» متوسل می‌شود. به همین دلیل مردم از انتخابات نمی‌توانند بهره ی سیاسی درستی ببرند اما با وجود همه محدودیت‌ها، مردم در انتخابات پیام خودشان را به حاکمیت انتقال می‌دهند زیرا با مشارکت سیاسی برخلاف خواسته حکومت عمل می‌کنند تجربه‌ای که در دوم خرداد و جنبش سبز شاهد آن بودیم.

علی اکبر مهدی همچنین گفت که از سوی دیگر چون مردم در بخش سیاسی قدرت ندارند، قدرت و اعمال فشار خودشان بر حکومت را در بخش فرهنگی و اجتماعی اعمال می‌کنند و به همین دلیل اکنون زنان و جوانان از چالش‌های اصلی حاکمیت ایران هستند. او با اشاره به اینکه سیستم انتخابات در ایران یک سیستم غیرحزیی و سیال است، گفت به همین دلیل روند انتخابات به «لحظات آخر و ارتباطات قومی و فامیلی و قشری و مذهبی، بیشتر متکی است تا ارتباطات حزبی که در ایران به طور جدی وجود ندارد.»

نورالدین پیرموذن، پزشک جراح و نماینده اصلاح طلب مجلس ششم نیز طی سخنانی ضمن بیان تاریخچه‌ای از چگونگی ورودش به مجلس شورای اسلامی ایران، به کتاب ماروین زونیس‬‎ اشاره کرد و گفت که زونیس به چهار صفت برای نخبگان سیاسی ایران پیش از انقلاب اشاره می‌کند:«به همدیگر بدبین بودن، عدم اعتماد، عدم امنیت، دنبال نفع سیاسی بودن.»

این نماینده مجلس ششم معتقد است که این چهار خصلت نخبگان سیاسی در جامعه امروز ایران نیز وجود دارد، به گونه‌ای که انگار همین بازی ادامه دارد و تنها بازیکنان عوض شده‌اند.

نورالدین پیرموذن فضای سیاسی ایران را فضایی دچار «لکنت» توصیف کرد که در آن همه دست به عصا راه می‌روند و از حرف زدن می‌ترسند. او گفت ما تصور می‌کردیم مجلس ششم راهی است که ما را از کریدور یک جامعه دیکتاتور زده عبور می‌دهد اما بعد متوجه شدیم که ما در حال عبور از یک هزارتو بوده ایم. حالا وضع را طوری محدودتر کرده‌اند که به جای این که بگوئیم، «رای من کو؟» باید بگوئیم، «کاندیدای من کو؟»

دکتر نیره توحیدی در این جلسه در خصوص مشارکت زنان در انتخابات مجلس به تعداد بالای کاندیداهای زن و همچنین «کمپین تغییر چهره مردانه مجلس» اشاره کرد و گفت که با توجه به این حضور گسترده در مقایسه با دیگر مجالس تعداد رد صلاحیت‌ها را بسیاربالاتر بوده است و یادآوری کرد که تاکنون «هیچ زنی در انتخابات مجلس خبرگان» تائید صلاحیت نشده است.

نیره توحیدی همچنین گفت که اگر چه در بعضی مناطق محافظه کاری بیشتر مردم، مانع ورود زنان به انتخابات و در نتیجه به مجلس میشود، اما این عمومیت ندارد و مثلا در مقایسه با عربستان سعودی که در آن جامعه و مردم عقب مانده تر و محافظه کارتر از بسیاری از اعضای خاندان حاکم هستند به طوری که یک پادشاه اصلاح طلب هم جرات قانونی کردن رانندگی زنان در این کشور را ندارد اما در ایران حکومتگران اغلب محافظه کارتر از حد متوسط مردم جامعه هستند و این نه مردم که شورای نگهبان است که زنان و به خصوص زنان حامی تساوی حقوق را رد صلاحیت می‌کند.

نیره توحیدی از انتخابات شوراهای شهر به عنوان شاهد این سخن یاد کرد و گفت که در نخستین دوره انتخابات شورای شهر دراغلب مناطق زنان با رای بالای مردم وارد شوراهای شهر شدند.

همچنین دکتر نیره توحیدی در بخش پایانی در نقد کاربرد نابجای واژه «حاکمیت» نیز انتقاد کرد و گفت که از منظر جامعه شناسی و علوم سیاسی واژه حاکمیت (sovereignty) به معنای کشور مستقل و خودفرمانی ملی است و کاربرد آن به جای «حکومت» یک اشتباه رایج است در حالی که بهتر است که واژه حکومت را برای (state) و دولت را برای (government ) و ملت را برای (nation) استفاده کنیم.

این جلسه درباره انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان از سوی برنامه ایران‌شناسی دانشگاه یو.سی.ال.ای برگزار شد و جزئی از «سری سخنرانی‌های دو زبانه درباره ایران» بود که از دوازده سال پیش در این دانشگاه برگزار می‌شود و علاوه بر حامی اصلی کنونی آن، یعنی بخش ایرانشناسی و از جمله کرسی ایران شناسی جهانگیر و النور آموزگار و کرسی موسی صبی، مرکز مطالعات خاور نزدیک دانشگاه یوسی ال ا نیز آن را حمایت کرده است.

در پایان این جلسه نیز كاظم علمداری، مهرزاد بروجردی، علی اكبر مهدی، نورالدین پیرموذن و نیره توحیدی به پرسش‌های حاضران در این نشست درباره انتخابات پاسخ دادند.