جمعه ۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ -
Friday 26 April 2024
|
دکتر محمود سریعالقلم
اشاره: آنچه در زیر میخوانید، یادداشت جدید دکتر محمود سریعالقلم است که برای انتشار در اختیار عصر ایران قرار گرفته است. در این یادداشت، حلقه مفقوده توسعه یعنی سیستم سازی به طور مختصر و مفید، مورد بحث قرار گرفته است.
چرا نمیتوانیم سیستم درست کنیم؟
چون سیستم سازی اصولی دارد که باید آنها را در فرهنگ عمومی خودمان بوجود آوریم. اما سؤال مهمتر از اینکه چرا نمیتوانیم سیستم درست کنیم، این است که چرا باید سیستم داشت؟
سیستم رانندگی، سیستم تصمیمگیری، سیستم ساختمانسازی، سیستم خط کشی خیابانها، سیستم مالیاتی، سیستم قیمت گذاری، سیستم شستشوی اتومبیل، سیستم راه رفتن در پیاده رو، سیستم تغذیه، سیستم گرفتن مدرک دکتری، سیستم مدیریت تلویزیون، سیستم دستیابی به یک تخصص، سیستم مدیریت یک رستوران، سیستم ارزیابی دوست و دشمن، سیستم داشتن روان سالم، سیستم حکمرانی.
اگر هدف یک بنگاه، نهاد، شخص، مؤسسه، جامعه و حکومت، حفظ وضع موجود باشد، نیازی به سیستم نیست. سیستم صرفاً برای حرکت، رشد، پیشرفت و توسعه است. سیستم یعنی رویه، قاعده، قانون، آییننامه و منطق.
قضاوتهای فردی، غرایز، دخالتهای فردی، عمل خارج از رویه و آیین نامهها یعنی ضد سیستم. هر چیزی که بخواهد ساخته شود محتاج ورودیها و خروجیهای شفاف، روشن، تعریف شده و باثبات است.
هر وقت لازم نبود رییس یک سازمان را برای حل و فصل موضوعی ببینیم میتوانیم بگوییم در آن سازمان، سیستم وجود دارد.
شرکت بوئینگ تابحال ۸۷۰۰ بوئینگ ۷۳۷ فروخته است و هم اکنون ۴۲۰۰ فروند سفارش همین نوع هواپیمای مسافری را داراست. این ۴۲۰۰ فروند تا ۸ سال آینده تحویل داده خواهند شد. آیا میتوان تصور کرد که بدون سیستم طراحی و اجرا و دریافت هزاران قطعه در زمان موعد، این تعداد هواپیما ساخته شود؟
قوه مقننه و دولت آلمان برای یک میلیون مهاجر عمدتاً مسلمان در سال ۲۰۱۵، دو میلیارد یورو بودجه تصویب کرده، برای هر کدام پروندۀ پزشکی تشکیل داده، جهت تغذیه، مسکن و حتی پول تو جیبی آنها (۶۰۰ یورو از اول ژانویه ۲۰۱۶) برنامه ریزی کرده و امیدوار است این مهاجرین که ۶۰ درصد آنها مردان زیر ۳۰ سال هستند را با آموزش زبان آلمانی طی دو سال آینده به تدریج وارد بازار کار کند.
آیا این اقدامات تابع افراد است یا مجموعهای از قواعد و قوانین قابل اجرا؟ در جدول زیر، تاریخ توسعه نشان میدهد که نمونۀ ب، زمینۀ پیشرفت دارد.
جهان سومیها عموماً دولت قوی و جامعۀ ضعیف دارند. وقتی دولت و حکومت همه کاره هستند، جامعه ضعیف میماند. درحالیکه جامعۀ قوی آلمان به دولت این کشور میگوید من اجازه نمیدهم دولتم در بحرانهای خاورمیانه، فعالیت گسترده نظامی کند. جامعه تشکل و حق تشکل دارد. رسانههای مستقل میتوانند در طیف مسایل آلمان، بنویسند و نظر دهند و افکار عمومی را شکل دهند. اشخاص صرفاً فکر دارند و فکر میکنند و سیستمها را میسازند.یک سیستم اجتماعی متشکل از احزاب، رسانهها، گروههای مدنی و صنفی دیده میشوند.
گفته میشود خانم مرکل به شدت با افکار عمومی، مدیریت میکند و آراء مردم که توسط یک تشکیلات حرفهای در دفتر او سنجیده میشود اثر گذاری مستقیم بر مملکت داری آلمانی دارد.
وقتی سیستم ساخته میشود، فکر اهمیت پیدا میکند و به صورت خودکار تخصص گرایی و شایسته سالاری رشد میکند. وفاداری به فکر، وفاداری به سیستم را به دنبال میآورد. قدرت اصلی کشورهای صنعتی در جامعه آنهاست: در صنعت، مؤسسات، دانشگاهها، بانکها، شرکتهای بیمه، بیمارستانها، نهادهای مدنی و بنگاهها که عموماً خصوصی هستند. قدرت دولتها ناشی از قدرت جوامع آنهاست. در این چارچوب، افراد فقط برای این مؤسسات و نهادها فکر و ابداع میکنند و سیستمها را رشد میدهند.
سؤال: فرض میکنیم این بحث، صحیح و دقیق است. چگونه این سیستم درست میشود؟
جواب: در کشورهای در حال توسعه، مسئولیت سیستم سازی با دولت و حاکمیت است.
سؤال: چگونه میشود که یک حاکمیت و دولت سیستم میسازند؟
جواب: وقتی که ۴ مورد زیر برای مجموعۀ حاکمیت و دولت از اهمیت جدی برخوردار باشد:
۱. آینده کشور به عنوان یک سیستم؛
۲. کیفیت زندگی مردم از طریق ایجاد رقابت و شفافیت؛
۳. سیستم سازی برای تولید ثروت از طریق بخش خصوصی، مزیت نسبی، رقابت منطقهای و بین المللی؛
۴. منطبق کردن ریل سیاست خارجی بر ریل الزامات توسعه اقتصادی.
سؤال: این چهار اصل را از کجا آوردهاید؟
جواب: تجربه بشری در ۶۰ سال گذشته.
سؤل: پس فرهنگ، تدین و سنت چه میشود؟
جواب: بدون امکانات، بدون درآمد و ثروت ملی، فرهنگ و تدین و سنت حفظ و متبلور نمیشوند.
ساختن یک تمدن جدید، امکانات میخواهد. چطور میشود کشوری ۹۰ درصد بودجه اش صرف هزینههای جاری شود و در عین حال بخواهد مزیت نسبی داشته و رقابت کند. بدون تولید ثروت، نه کار پایدار سیاسی میشود کرد و نه کار پایدار فرهنگی و نه میشود تمدن ساخت.
آیا میتوانید پنج مسئول یا سیاستمدار کره جنوبی را نام ببرید؟
احتمالاً خیر. چون کره جنوبی یک سیستم است. چرا دولت جدید کانادا، دو مهاجر که تبعۀ کانادا شدهاند را در کابینه عضو میکند. شهروند کانادایی که از فرقۀ سیک هندی است به وزارت اقتصاد منصوب نشده بلکه به وزارت دفاع که در حیطۀ امنیتیترین نهادهای یک کشور است منصوب شده است.
دلیل: کانادا یک سیستم است. شخص سیک هندی برای یک سیستم کار خواهد کرد و ویژگیهای شخصی و سوابق او نقشی در تصمیم گیریهای او ندارد.
به همین دلیل است که یک ایرانی در یک کشور صنعتی، به بالاترین درجۀ سمت سیاسی یا اقتصادی یا بانکی میرسد چون محل تولد، رنگ مو، لهجه، و مرام او اهمیت ندارد بلکه تنها ملاک، دانش و تخصص و تواناییهای فکری اوست.
همان طور که مشاهده میشود آزادی فکر و آزادی برای خلاقیت، شایستهسالاری و تخصص گرایی به مراتب مهم تر و تعیین کننده تر از آزادی سیاسی است. تا زمانی که در طیف مسایل، سیستم نسازیم و با قاعده و قانون و آیین نامه و تخصص تصمیم نگیریم بر اساس خود تئوری سیستمها، نباید در انتظار بهبود و اصلاح و پیشرفت و افزایش کیفیتها باشیم.
شرکت هواپیمایی امارات، ۶۰ هواپیمای ایرباس ۳۸۰ سفارش داده که قیمت آن حدود ۲۱ میلیارد دلار میشود و میخواهد دبی را به مهمترینهاب جهان تبدیل کند. اگر امارات، سیستم درست نکند و از بهترینها (شامل ایرانیها) استفاده نکند، نمیتواند اینهاب را ایجاد کند.
رقابت و شفافیت و تخصص، مهمترین اصول سیستمسازی هستند. در کشور، ۳۰۰ میلیون حساب در نظام بانکی وجود دارد که ۳۸ میلیون آن حسابهایی است که دارای شماره شناسه و کد ملی تطبیق داده نشده، است. از این تعداد، ۳۰ میلیون حساب راکد و هشت میلیون حساب فعال است (مجله تجارت فردا، ۱۶ شهریور ۱۳۹۴، صفحۀ ۶۰). آیا در یک نظام بانکی که سیستمی و شفاف باشد، ممکن است هشت میلیون حساب فعال بدون شناسه وجود داشته باشد؟
عموم اقتصاددانان کشور اعتقاد دارند که با ثبات بودن سیاست گذاریها، و شفاف بودن فعالیتهای اقتصادی مهم ترین عامل در عملکرد مثبت کل نظام اقتصادی خواهد بود.
فکر آزاد و فرصت خلاقیت در یک نظام قاعده مند و رقابتی، سیستم سازی را تقویت میکند. اما مهم تر از همۀ آنها، پی آمدهای سیستم سازی است.
در جامعهای که با تئوری سیستمها مدیریت میشود و همه جا مانند خلقت، سیستم وجود دارد، ۱) راستگویی به صورت خودکار رواج پیدا میکند و ۲) عموماً افراد مجبور میشوند با هم همکاری کنند و ویژگیهای شخصی آنها به حاشیه میرود.
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|