بیانیه‌ی دانشگاهیان و پژوهشگران مطالعات ایرانی درباره‌ی درگذشت دکتر خسرو شاکری

در ۹ تیرماه ۱۳۹۴ (اول ژوئیه ۲۰۱۵) خسرو شاکری (زند)، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در بیمارستانی در پاریس از پسِ یک سکته‌ی مغزی درگذشت. خسرو شاکری در سال ۱۳۱۷ در تهران زاده شد و در دبیرستان البرز تحصیل کرد و در جوانی به هواداری از دکتر مصدق پرداخت، گرایشی که تا پایان زندگی در خود داشت. سپس راهی امریکا شد و پس از اخذ لیسانس و فوق‌لیسانس اقتصاد در امریکا، از «مدرسه‌ مطالعات عالیِ علوم اجتماعی» (École des hautes études en sciences sociales) فرانسه دکترای تاریخ گرفت و سال‌ها نیز در همین موسسه تدریس کرد. شاکری از نخستین کوشندگان جنبش دانشجویی در خارج از ایران بود، جنبشی که بعدها در «کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی ـ اتحادیه ملی» ادامه یافت و شاکری نیز از ساماندهندگان و نمایندگان آن بود. در همین سال‌ها انتشارات مزدک را در فلورانس ایتالیا تاسیس کرد و به انتشار آثار چپ پرداخت که از آن جمله انتشار بیست و یک جلد از اسناد تاریخی جنبش کارگری و کمونیستی ایران بود. پس از انقلاب، شاکری با احمد شاملو در کتاب جمعه همکاری کرد و پس از تعطیلی این نشریه در ایران، در پاریس چند سالی کتاب جمعه‌ها را منتشر کرد.

دکتر شاکری نخستین کسی است که زندگی خود را وقف تاریخ‌نگاری جنبش کارگری و احزاب کمونیستی ایران به عنوان موضوعی مستقل کرد و او بود که پژوهش در این حوزه را برای نسل‌ پس از خود ممکن ساخت. پروفسور شاکری نشان داد که می‌توان همراه با نگرش انتقادی نسبت به عملکرد چپ ایران، آن را موضوع پژوهش قرار داد تا این خود زمینه‌ای باشد برای ایرانی آزاد و آباد و دمکراتیک بر اساس عدالت اجتماعی. برای شاکری زندگی آکادمیک از کنشگری و عدالتخواهی جدا نبود.

خسرو شاکری چند سالی نیز به همکاری با دانشنامه ایرانیکا پرداخت. از وی آثار پژوهشی بسیاری به زبان‌های انگلیسی و فرانسه و فارسی به جا مانده‌اند. برجسته‌ترین اثر او پژوهشی است درباره‌ی جنبش جنگل ــ اثری مفصل بر اساس تحقیقات آرشیوی گسترده ــ که نخست به انگلیسی و سپس در ایران با عنوان میلاد زخم منتشر شد. آثار تاریخی و انتقادی دیگر او در مورد ریشه‌های روسی جنبش چپ ایران، حزب کمونیست و حزب توده ایران، کودتای ۲۸ مرداد، نقش ارامنه ایران در انقلاب مشروطه، چند زندگی‌نامه سیاسی، اثر فرهنگ در تفکر سیاسی هستند. از وی آثار منتشر نشده‌ی تحقیقی چندی به جا مانده‌اند که امید است به کوشش دوستانش به سرانجام رسند.

ما دانشگاهیان و پژوهشگران رشته‌های مطالعات ایرانی یاد دکتر خسرو شاکری را گرامی می‌داریم و درگذشت وی را به خانواده شاکری (زند) و نیز دوستان و همکاران او تسلیت می‌گوییم. 

تورج اتابکی، پژوهشکده بین المللی تاریخ اجتماعی
کاوه احسانی، دانشگاه دوپال
مهرزاد بروجردی، دانشگاه سیراکیوز
سهراب بهداد، دانشگاه دنیسون
مازیار بهروز، دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو
میثاق پارسا، کالج دارتماوت
نیره توحیدی، دانشگاه کالیفرنیا لس آنجلس و دانشگاه ایالتی کالیفرنیا-نورتریج
پیمان جعفری، دانشگاه آمستردام
رامین جهانبگلو، دانشگاه یورک
حمید دباشی، دانشگاه کلمبیا
الیز سناساریان، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی
حسین سیف‌زاده، کالج مونتگمری
هوشنگ اسفندیار شهابی، دانشگاه بوستون
اصغر شیرازی، پژوهشگر
سیامک صالحی، کالج ایالتی سینسیناتی
سیاوش صفاری، دانشگاه کلمبیا
پوپک طاعتی، مشاور حقوقی، اورنج کاونتی
ویکتوریا طهماسبی، دانشگاه تورنتو
فخرالدین عظیمی، دانشگاه کاناتیکت
کاظم علمداری، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا-نورتریج
آزاده کیان، دانشگاه پاریس ۷-دیدِرو
مارک گازیوروسکی، دانشگاه تولین
کامران متین، دانشگاه ساسکس
افشین متین عسگری، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا
بهروز معظمی، دانشگاه لایولا
ولنتاین م. مقدم، دانشگاه نورت ایسترن
دریل مک لین، دانشگاه سایمن فریزر 
ناصر مهاجر، پژوهشگر تاریخ معاصر
مجتبی مهدوی، دانشگاه آلبرتا
علی اکبر مهدی، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا-نورتریج
فرهاد نعمانی، دانشگاه امریکایی پاریس
پیمان وهاب‌زاده، دانشگاه ویکتوریا
سعید هنرمند، دانشگاه کلمبیا
عطا هودشتیان، انستیتوی مدیریت کانادا

Statement of Iranian Studies Researchers and Academics Regarding the Passing of Dr. Khosrow Shakeri (Cosroe Chaqueri)

On July 1, 2015, Khosrow Shakeri (Cosroe Chaqueri), researcher of modern Iranian history passed away in a Paris hospital due to post-stroke complications.  Khosrow Shakeri was born in Tehran in 1938, graduated from Alborz High School, and supported Dr. Mosaddeq in his youth, an experience and political tendency that influenced him throughout his life.  He then left Iran for the United States where he received his BA and MA in Economics.  He earned his PhD in History from École des hautes études en sciences sociales in Paris where he also taught Near Eastern and Iranian history for years.  Shakeri was among the first activists with the student movement outside of Iran, a movement that later materialized as the Confederation of Iranian Students-National Union (CISNU).  Shakeri was among the organizers and delegates of CISNU.  During these years, he founded Edition Mazdak and published literature of the Iranian Left including twenty-one volumes of historical documents of Iranian workers and communist movements.  After the Revolution, he worked closely with Ahmad Shamlu in Ketab-e Jom’eh and upon the closure of this publication in Iran published Ketab-e Jom’ehha in Paris for a few years.
Dr. Shakeri was the first Iranian to dedicate his life to the historiography of the workers’ movement and communist parties of Iran as an independent field of study.  He opened this field for the next generation of researchers.  Dr. Shakeri showed that one can indeed research and study the Iranian Left while being critical of its performance and that such a research can be the groundwork for a free, democratic, and prosperous Iran built on the principle of social justice.  For Shakeri, academic life was connected to activism.
Khsrow Shakeri worked for Encyclopedia Iranica for a few years as well.  He left behind a number of important studies published in English, French, and Persian.  Based on extensive archival research, his most significant study, The Soviet Socialist Republic of Iran, 1920-1921: Birth of the Trauma, was also translated into Persian and published in Iran, along with several of his other works.  His historical and critical studies covered a vast expanse and include a history of the Russian roots of the Iranian Left, Iranian Communist Party and Tudeh Party of Iran, the 1953 coup, the role of Armenians in the Constitutional Movement, a number of political biographies, and the role of culture in politics.  He has also left behind several unpublished book manuscripts.
We the undersigned, Iranian Studies researchers and academics, honour the memory of Dr. Khosrow Shakeri and offer our condolences to the Shakeri Family, as well as his friends and colleagues.

Kazem Alamdari, California State University, Northridge
Touraj Atabaki, International Institute for Social History
Fakhreddin Azimi, University of Connecticut
Sohrab Behdad, Denison University
Maziar Behrooz, San Francisco State University
Mehrzad Boroujerdi, Syracuse University
Houchang Esfandiar Chehabi, Boston University
Hamid Dabashi, Columbia University
Kaveh Ehsani, DePaul University
Mark Gasiorowski, Tulane University
Saeed Honarmand, Columbia University
Ata Hoodashtian, Management Institute of Canada
Peyman Jafari, University of Amsterdam
Ramin Jahanbegloo, York University
Azadeh Kian, University of Paris 7-Diderot
Derryl MacLean, Simon Fraser University
Mojtaba Mahdavi, University of Alberta
Ali Akbar Mahdi, California State University, Northridge
Kamran Matin, Sussex University
Afshin Matin-Asgari, California State University
Behrooz Moazami, Loyola University
Valentine M. Moghadam, Northeastern University
Nasser Mohajer, Researcher of Modern Iranian History
Farhad Nomani, The American University of Paris
Misagh Parsa, Dartmouth College
Siavash Saffari, Columbia University
Siamak Salehi, Cincinnati State College
Eliz Sanasarian, University of Southern California
Hossein S. Seifzadeh, Montgomery College
Asghar Shirazi, Researcher
Poopak Taati, Legal Consultant, Orange County
Victoria Tahmasebi, University of Toronto
Nayereh Tohidi, UCLA & California State University, Northridge
Peyman Vahabzadeh, University of Victoria