زینب اسماعیلی، خبرنگار «شرق» از وین:

جولای با هرم گرما به وین آمده است؛ شنبه‌ای آفتابی که دیگر حس لذت آفتاب‌گرفتن را ندارد. خبرنگاران مقابل قصر کوبورگ پراکنده‌اند، ‌مگر آنکه مسئولان رسانه‌ای یکی از اعضای تیم‌های مذاکراتی به آنها خبر آمدورفتی بدهد که آن‌وقت دوباره مثل زنبور، دور کندو جمع می‌شوند.

خبرهای مذاکرات در چیزی شبیه کما فرورفته،‌ دست‌کم شنبه، خبری از فضاسازی رسانه‌ای در تیم حریف نیست. آمدن آمانو به محل مذاکرات، فضا را مثبت‌تر از پیش کرد، هم‌زمان مذاکرات در اتاق‌های فنی، سیاسی و وزرا ادامه دارد و گاه با هم تلفیق می‌شود و گاه در عرض هم ادامه پیدا می‌کند. به روال پیشین در روزهای باقی‌مانده، مذاکرات به ساعات نیمه‌شب و جلسات طولانی نزدیک می‌شود.  اولین رکورد جلسه نیمه‌شب را در این دور دو فیزیک‌دان تیم‌های ایران و آمریکا (صالحی و مونیز) زدند که مذاکره را تا ساعت دوصبح شنبه ادامه دادند.

اختلافات باقی است، شاید تمدید
تا پایان مهلت تمدیدشده مذاکرات، تنها سه روز باقی‌مانده و هنوز موضوعات اختلافی پابرجاست.  جزئیاتی درباره موضوع تحقیق و توسعه، زمان اجرای توافق بین پنج تا ۱۰ سال و چگونگی برداشته‌شدن تحریم‌های تسلیحاتی هنوز جزء موضوعات مذاکره است. از سوی دیگر با توجه به قاعده دستیابی به توافق، غیر از زمانی‌که روی همه موضوعات به توافق رسیده باشند، نمی‌توان میزان دستیابی به توافق یا عدم توافق را حدس زد.

در همین شرایط یک مقام مذاکره‌کننده آمریکایی که در جمع خبرنگاران حرف می‌زد، اما اخبارش بدون ذکر نام او منتشر شده، از احتمال تمدید مذاکرات تا شهریور سخن گفته است. برخی اعضای تیم مذاکره‌کنندگان ایرانی هم از تمدید سخن می‌گویند. یک عضو تیم مذاکره‌کننده ایرانی به شبکه خبری المیادین گفت تیم ایران دربند سقف زمانی برای رسیدن به توافق نیست، بنابراین ما مخالفت تمدید مدت مذاکرات نیستیم. این در حالی است که برخی احتمال می‌دهند ممکن است مذاکره در روز چهارشنبه و تا پایان هفته هم ادامه پیدا کند.

دوباره‌نویسی از لوزان
اگرچه مذاکراتی که از ۱۳ فروردین تاکنون در ژنو و وین، در دفعات متعدد دنبال ‌شده، بر مبنای اجرایی‌کردن تفاهمات به‌دست‌آمده در لوزان پایه‌ریزی شده است، اما به نظر می‌رسد تفاهم لوزان در بخش‌هایی به اصلاحاتی نیازمند است یا شاید قصور در برخی از آن تفاهم‌ها موجب شده اکنون به موضوعاتی دوباره برای مذاکره تبدیل شوند. موضوعاتی که به نظر می‌رسد پایان‌یافتن آنها می‌تواند مذاکره را به سمت توافق جامع هل بدهد.

تعطیلات پیش‌روی کنگره از ۹ جولای، فشار مذاکرات را بیشتر کرده و در صورت دست‌نیافتن به توافق تا قبل از این تعطیلات، کنگره قانونا می‌تواند به جای ۳۰ روز ۶۰ روز روی رأی‌دادن به توافق به‌دست‌آمده زمان صرف کند. قرار است سه تا چهار روز بعد از اعلام توافق، قطع‌نامه لغو تحریم‌ها در شورای امنیت تصویب شود. طرفین موافقت کرده‌اند توافق جامع به صورت اعلامی خواهد بود و امضایی در کار نخواهد بود. علت چنین طراحی‌ای نیز این است که ویژگی این توافق به گونه‌ای است که قابل امضا نیست و طرفین درباره تصویب در کنگره یا تصویب مجلس شورای اسلامی درباره پروتکل الحاقی نمی‌توانند پیشاپیش تعهدی بدهند، درصورتی‌که این توافق به عنوان یک توافق بین‌المللی دربیاید، براساس قانون اساسی کشور باید در مجلس تصویب شود. تاکنون قرار بر این است که این توافق تنها از سوی وزرای خارجه، اعلام شود. قطع‌نامه جدید شورای امنیت است که می‌تواند به این توافق رسمیت ببخشد. یک عضو نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایرانی در همین زمینه به «شرق» گفت: «اقدامات طراحی‌شده در توافق جامع، در هم گره خورده و متناظر خواهد بود و عنصر هم‌زمانی در راه حل‌ها،‌ می‌تواند تضمین اجرای آن باشد». او دراین‌باره که اگر هر کدام از طرفین تعهد خود را انجام ندهد چه اتفاقی رخ می‌دهد، می‌گوید در این صورت چارچوب طراحی‌شده شکست می‌خورد و همه طرفین به پله اول خود برمی‌گردند».

آمانو به دنبال رفع پی‌ام‌دی
حوالی ظهر شنبه میان گرما و آفتاب بود که یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی، چند دقیقه‌ای مقابل خبرنگاران حاضر شد. سخنانش برخلاف عموم مواضع منفی‌اش، مثبت بود. آمانو از همکاری تهران سخن گفت و از اینکه توافق در دسترس است. او از انتشار گزارش آژانس درباره ابعاد احتمالی نظامی، با همکاری تهران تا پایان سال میلادی سخن گفت. این اولین‌بار است که یوکیو آمانو از زمان روی کارآمدنش در آژانس، یک بازه زمانی را برای پایان‌دادن به موضوع پی‌ام‌دی (ابعاد نظامی احتمالی) مشخص کرده.

آمانو به دیدارهایش در تهران با شمخانی و روحانی اشاره و گفت: «هدف از این سفر حل‌وفصل موضوعات باقی‌مانده است که در این زمینه پیشرفت‌هایی داشتیم، ولی همچنان کار بیشتری باقی مانده است». سفر آمانو به دعوت ایران برای حل‌وفصل مسائل باقی‌‌مانده در رابطه ایران و آژانس انجام شد. درحالی‌که ممکن بود موضوع پی‌ام‌دی منجر به دور از دسترس‌شدن توافق شود، تیم مذاکره‌کننده ایران به مدیرکل آژانس پیشنهاد کرد برای حل مسائل به تهران سفر کند. او به همراه کارشناسان، پنجشنبه سفری به تهران داشت و دیداری مفصل با علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، داشت. هر دو طرف از نتایج این دیدار راضی بودند و پیشرفت‌های آن‌ را قابل ملاحظه می‌دانستند. در همین حال، آمانو بعد از بازگشت از تهران، شنبه برای چندمین بار به محل مذاکرات هسته‌ای آمد تا مذاکرات فنی در وین ادامه پیدا کند.

در توافق جامع احتمالی، نهاد تأییدگر اقدامات محدود‌کننده ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود و در فاصله اعلام تا اجرای توافق، این گزارش را منتشر خواهد کرد.

مدیرکل آژانس در پاسخ به این سؤال که آیا ایران اجازه داده به مکان‌هایی که قبلا مجاز نبودید، دسترسی داشته باشید، گفت: «همان‌طور که گفتم حرکتمان رو به جلو و همراه با پیشرفت بود ولی نمی‌توانم وارد جزئیات شوم. در رابطه با توافقی که با آقای نجفی داشتم هم کار بیشتری نیاز است.» آمانو که کمتر در جمع خبرنگاران حاضر می‌شود در هفته گذشته نیز در سکوت به هتل کوبورگ رفت‌وآمد کرده مترصد دورشدن از خبرنگاران بود که «یکی از خبرنگاران آمریکایی پرسید: انتظاراتتان برآورده شد؟» و پاسخ داد: «پیشرفت داشتیم».

۱۲  مسئله کلیدی از  ۲۰۱۱
آمانو و ظریف دیروز یک‌ساعت و نیم با هم رایزنی کردند. این دومین دیدار ظریف و آمانو در هفته گذشته بود. پیش از این احتمال داده می‌شد که توافق جامع، گروگان حل موضوع پی‌ام‌دی باشد اما سخنان روزگذشته آمانو نشانگر یافتن راه‌حل‌هایی در این مورد بود. پیش‌تر یک منبع خبری به «شرق» گفته بود برنامه همکاری مشترک ایران و آژانس که آبان‌ماه ۹۲ و یک ماه قبل از توافق ژنو، تنظیم شد، در بخش‌هایی نتوانست انتقادات مرتبط با آژانس را رفع کند. از همین‌رو دستیابی به توافق سیاسی در اولویت قرار گرفت تا بعد از آن به مسائل فنی با آژانس هم پرداخته شود. پرونده هسته‌ای ایران، رخ‌های متفاوتی دارد؛ سیاسی، فنی و حقوقی.

اکنون در فرصت باقی‌مانده باید توافق جامعی به دست آید که دربرگیرنده همه اینها باشد. ایران هیچ‌گاه ابعاد نظامی احتمالی پرونده هسته‌ای را نپذیرفته و حتی در تفاهم لوزان از آن به‌عنوان مسائل گذشته، حال و آینده سخن گفته‌ است. ایران معتقد است پرونده موضوعات مربوط به «پی‌ام‌دی»، عمدتا، از مطالعات ادعایی استخراج شده و داستان‌سرایی‌های جاسوسی هم به آن افزوده شده است. در سال ٢٠١١ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ارائه یک دادخواست سیاسی علیه ایران پرداخت که در زیر ١٢ اتهام‌ علیه ایران، منظم و طبقه‌بندی شده است. این کیفرخواست سیاسی که اتهام‌های گسترده‌ای را علیه ایران مطرح می‌کرد، در پی اثبات این ادعا بود که تلاش ایران براي دستیابی به سلاح هسته‌ای را اولا مستند كند و با انتشار آن به گزارش مدیرکل آژانس رسمیت بدهد. در دوران ریاست علی لاریجانی بر تیم مذاکره‌کننده ایران، شش موضوع بررسی و بسته شد ولی در پایان از پاسخ‌های ارائه‌شده فقط درباره یک موضوع فرعی مجددا ١٢ سؤال دیگر از سوی آژانس ارائه شد.

یکی از اعضای نزدیک به تیم مذاکره‌کننده در آن دوران پیش‌تر به «شرق» گفته بود که موضوعات باقی‌مانده با کار کارشناسی از سوی ایران قابل رفع بود اما به دستور یکی از مقامات اجرائی بالای کشور در آن دوره (دوران دولت نهم) این همکاری با آژانس متوقف شد. روز گذشته در شبکه اجتماعی توییتر جمله‌ای از حسن روحانی در کتاب خاطراتش دست به دست می‌شد که «محمود احمدی‌نژاد ابتدای روی‌کارآمدنش به او گفته که کل هزینه آژانس چقدر است؛ همین الان به البرادعی زنگ بزنید و بگویید که ما آن را پرداخت می‌کنیم». این خاطره مربوط به ابتدای روی‌کارآمدن احمدی‌نژاد و ریاست حسن روحانی بر دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی بود.

کری خسته در  پارک
بازگشت یا عدم بازگشت ظریف به تهران دیروز هم خبرساز بود. برخی منابع خبری این را بار دیگر مطرح کردند که از سوی منابع خبری ایرانی تأیید نشد.

هنوز از حضور آقای نهاوندیان، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در وین خبری منتشر نشده، اگرچه او عصر دیروز در میزی کنار دست ظریف و فریدون و دیگر اعضای تیم مذاکره‌کننده نشسته که نشان می‌دهند در حال استراحت هستند. همسر وزیر خارجه ایران هم که در این سفر او را همراهی می‌کند هیچ حضور رسانه‌ای ندارد و بعد از ورود به هتل، دیگر دیده نشده است. روز گذشته عکسی از جان کری در توییتر منتشر شد که او را در حال استراحت در پارک مقابل هتل کوبورگ نشان می‌داد. او که هنوز به دلیل مصدومیت پا،‌ کفش کتانی می‌پوشد، بعد از مدتی پیاده‌روی در stad park در حال استراحت بود. او از هفته گذشته که به وین آمده شهر را ترک نکرده و بیشتر زمانش هم در هتل کوبورگ به مذاکره می‌گذرد.

تا عصر دیروز مذاکرات در سطوح وزرای خارجه، معاونان و در سطح فنی در ساعات مختلف برگزار شد. امروز تا عصر و دوشنبه، وزاری خارجه بار دیگر به وین باز می‌گردند و سرنوشت این دور از مذاکرات در روزهای آینده مشخص می‌شود.