نویسنده: جنیوه عبدو، عضو مرکز استیمسون و محقق موسسه بروکینگز
منبع: نشنال اینترست/ مترجم: حسین هوشمند

دیپلماسی ایرانی: این که نخبگان سیاسی ایران در رابطه با توافق نهایی ایران با غرب بر سر برنامه هسته‌ای به دو دسته تقسیم شده‌اند، بر کسی پوشیده نیست. اما افکار عمومی حامی توافق است و این عامل مثبتی در رسیدن به توافق تا پایان مهلت ماه جاری است. در ویدئویی که ۲۷ می ‌منتشر شد، مهدی کوچک‌زاده نماینده تندروی مجلس ایران در یک اظهار تند و زننده جواد ظریف، وزیر خارجه که مسئول مذاکره هسته‌ای با شش کشور غربی است را متهم می‌کند.

با این حال یک نظرسنجی صورت گرفته نشان می‌دهد که اکثریت افکار عمومی موافق توافق جامع هستند. این نظرسنجی که در روزهای ۲۷ تا ۲۹ می‌ توسط موسسه راه حل‌های اطلاعات و افکار عمومی انجام شده، نشان می‌دهد که ۶۳ درصد از مردم از توافق حمایت می‌کنند. در سوال دوم این نظرسنجی از مخاطبان پرسیده شده است: «اگر ایران و غرب به توافق هسته‌ای دست پیدا کنند، شما موافق یا مخالف عادی‌سازی روابط میان ایران و ایالات متحده هستید؟» ۵۲ درصد از مخاطبان موافق و ۲۰ درصد مخالف بودند.

این نظرسنجی که از طریق تلفن و از میان ۶۸۰ ایرانی ۱۸ سال به بالا گرفته شده است، همچنین نشان می‌دهد که تنها ۱۲ درصد از مخاطبان موافقت مشروط با توافق دارند، به عبارت دیگر آنها تنها در صورتی از توافق حمایت می‌کنند که مزایای مهمی برای ایران داشته باشد. نظرسنجی دیگری که توسط این موسسه در نوامبر ۲۰۱۴ انجام شده بود نشان می‌داد که ۶۵ درصد مردم موافق توافق هستند و این نتایج همچنان باقی مانده است.

از سال ۲۰۱۰، حمایت افکار عمومی از برنامه هسته‌ای کاهش یافته است و در مقابل حمایت از مذاکرات هسته‌ای با غرب که به معنای محدود شدن برنامه هسته‌ای است، افزایش یافته است. این میزان حمایت از توافق، ابزار خوبی برای رئیس جمهور حسن روحانی و وزیر خارجه برای مقابله با تندروهایی همچون کوچک زاده است که مخالف توافق هستند.

چندین دلیل برای حمایت افکار عمومی از توافق وجود دارد، امری که سرمایه‌ای سیاسی برای دولت روحانی محسوب می‌شود.

اول: بسیاری از ایرانی‌ها معتقدند که به دنبال برنامه هسته‌ای رفتن، موجب پدید آمدن خساراتی به توسعه اقتصادی شده است و تاثیر مستقیمی بر زندگی آنها داشته است. براساس توافق جامع هسته‌ای تحریم‌های ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل لغو می‌شود و به ایران اجازه داده می‌شود تا نفت خود را در بازارهای جهانی بفروشد، امری که منجر به افزایش خیره کننده ذخایر ارزی کشور می‌شود.

اساتید علوم اجتماعی که در دو سال گذشته نتایج نظرسنجی‌های داخل ایران را بررسی کرده‌اند می‌گویند درک عمومی این است که تحریم‌ها فوراً پس از توافق لغو می‌شوند. این یکی از عواملی است که افکار عمومی از توافق حمایت می‌کند. همین مسئله در صورتی که محقق نشود می‌تواند به بهانه‌ای برای طیف مقابل تبدیل شود و آنها از توافق احتمالی انتقاد کنند.

دوم: و شاید مهمترین دلیل این است که سفر آزادانه و در دسترس قرار گرفتن ایالات متحده و اروپا برای ایرانی‌ها ارزشمند است. پژوهشگران ایرانی به ویژه دانشمندان و فیزیکدانان از این که نمی‌توانند با همتایان غربی خود مبادله داشته باشند، رنج می‌برند. رای دهندگان ایرانی در انتخابات سال ۲۰۱۳ از روحانی حمایت کردند، چون وی وعده ایجاد روند جدیدی در تعامل ایران با غرب به ویژه ایالات متحده را داده بود. در حالی که ممکن است بعضی از ایرانی‌ها دولت ایالات متحده را دوست داشته باشند، یا نداشته باشند، دشمنی با ایالات متحده مشخصه اصلی دولت محمود احمدی نژاد بود که پایان یافت.

سوم: اگرچه برخی از مقامات که به دنبال افزایش نقش ایران در جهان عرب هستند، معتقدند که توافق هسته‌ای به نفع منافع ایران نیست، مردم به طور کلی در مورد مسائل منطقه‌ای نگران نیستند. بنابراین مقاومت این افراد در مقابل توافق هسته‌ای تاثیر کمی بر افکار عمومی دارد.