يلدا، شبِ زايش نور

گزارش: احمد احقری

يلدا در ادب و فرهنگ ايرانيان، تنها به يک شب از شب‌های سال، خلاصه نمی‌شود. اين کلمه‌ی سريانی، به معنای تولد و زايش نو، ريشه در فرهنگی ديرينه و نهادينه‌ای دارد که برای آن اميد و زايش نور مترادف است با تماميتِ يک زندگی. اين تفسير از اهميتِ يلدا در فرهنگ ايرانی شايد بتواند همزمان توضيحی باشد بر ماندگاری و ديرپايی اين جشنِ کهن، که همانند نوروز تا همين امروز هم از جمله سنت‌های مهم و ريشه‌دار ما به‌شمار رفته و می‌رود.

يکشنبه ۲۱ دسامبر ۲۰۱۴ به دعوت جامعه ايرانيان در آلمان و با همکاری کانون نغمه در سالن شهرداری منطقه شارلوتن‌بورگ برلين به‌مناسبت يلدا، جشنی بزرگ برای پيروزی نور بر بلندای شب تدارک ديده شد. داخلِ سالن مملو از جمعيتی است که به تماشای برنامه‌های هنری مشغولند و همزمان عده‌ای از مشتاقان که جايی برای نشستن در سالن ندارند، در سرسرای باشکوه شهرداری، دور هم جمع شده، به ديدار و گفتگو با يکديگر و نوشيدن شراب و قهوه پرداخته و يا در بازارچه‌ی شب يلدا از صنايع دستی و يادگارهای ايرانی ديدن می‌کنند.

در ابتدا خانم الهه چيت‌ساز عضو جامعه ايرانيان در آلمان با خوش‌آمدگويی و تبريک شب يلدا برنامه‌ را افتتاح کرد. هنرمندان گروه گلبانگ متشکل از هفت هنرمند ايرانی ساکن برلين قطعاتی در دستگاه ماهور و با آواز عارف رفعت اجرا کردند.

احسان جعفری، رئيس هيئت مديره جامعه ايرانيان در آلمان که همزمان مديريت هنری برنامه‌های شب يلدا را نيز بر عهده داشت، در سخنانی به زبان آلمانی درباره‌ی تاريخچه و فلسفه‌ی اين شب سخن گفت. او از جمله با اشاره به اين مطلب که اقوام آريايی به علت زندگی در سرزمينی سردسير به گرما و نور خورشيد شيفتگی خاصی نشان می‌دادند، گفت: “اين اقوام باستانی سرما و تاريکی را اهريمنی می‌دانستند و از همين رو در زمستان جشن‌های آتش برای نيايش و گرامی‌داشت خورشيد برپا می‌داشتنند.” در پی اين سخنان فيلم مستند انجمن فرهنگی ايران زمين (افراز) به‌مناسبت يلدا به نمايش گذاشته شد که در آن به تاريخ فلسفه‌ی زايش نو در يلدا و انديشه‌های رم باستان و مسيحيت پرداخته شده است.

در ادامه برنامه نوبت به هنرنمايی خانم سيمين سماواتی و رالف شوارتز از گروه موسیقی سيمينولوژی رسيد. گروه 4 نفره جازِ سيمينولوژی در فرآیند تلفیق سخن و شعر فارسی (حافظ، عمرخيام و فروغ فرخزاد ... ) با موسیقی معاصر در پی‌یافت برگردانی نو از پیوند میان موسیقی و شعر هستنند. خانم سيمين سماواتی آهنگساز، خواننده و سرپرست اين گروه درباره‌ی کار گروه سیمینولوژی می‌گوید که قبل از هر چيز این ايده است که در موسیقی ما برجسته شده و نه هويت‌های قومی و فرهنگی.

حافظ‌خوانی از سنت‌های ديرينه يلداست. عيسی پهلوان عضو هيئت مديره جامعه ايرانيان در آلمان به اين مناسبت به اهمیت فرهنگی ودیرپایی جشن یلدا وگره‌خوردگی نام حافظ وغزل‌های او با اين شب اشاره کرد و از اندیشه‌ی پیچ در پیچ عام و پرمعنای حافظ، دقت‌ عرفانی، دیدگاه‌های فلسفی و پندارهای دل‌انگیز شاعرانه‌ی او در غزل‌هايش که آن را چون پاسخ‌نامه‌ای برای پرسش‌ها و نيت‌های خوانندگان از هر نوع و سليقه بدل نموده است، سخن راند. او گفت: “حافظ شاعر زیبایی، امید، آزادی و آزادگی است و دشمن زهد، ریا، تزویر، تعصب و دروغ”. پس از آن توسط ايشان چهار غزل از حافظ خوانده شد.

برنامه با موسيقی ايرانی و اجرای تصنیف‌هایی درمایه بیات اصفهان توسط گروهی ديگر از هنرمندان برلينی با آواز محمود جاهد ادامه پيدا کرد.

رقص زيبای سنتی ايرانی توسط ساندرا خلج‌نيا هنرمند ايرانی- آلمانی ساکن برلين زينت‌بخش برنامه‌های يلدای ۲۰۱۴ شهر برلين شد.

در پی يک تنفس نيم‌ساعته، برنامه‌های اين شب با موسيقی شاد برای رقص توسط دی جی ميس فافا تا نيمه‌های شب ادامه داشت.

با برگزاری و تدارکِ اين جشن باشکوه توسط جامعه ايرانيان در آلمان، يلدای ۲۰۱۴ در خاطره‌ی جمعیِ ايرانيان مقيم برلين به‌عنوان بزرگ‌ترين جشنِ يلدای تاريخِ ايرانيان مهاجر در آلمان به ثبت رسيده است. تنها با نمايش قدرت فرهنگی و برجسته ساختن جنبه‌های انسانی و زندگی‌ساز اين سنت‌هاست که ايرانيان مهاجر در آلمان قادر خواهند شد با برسميت شناساندن هويت و علايق فرهنگی خود، سنگ‌بنای همزيستی انسانی و فرهنگی خود را در جامعه آلمان پايه‌ريزی کنند.

جشن يلدای ۲۰۱۴ در برلين، شهرداری شارلوتن‌بورگ

بازارچه شب يلدا در برلين

گروه گلبانگ از راست: سيامک مقدم، محمد خراسانی، عليرضا مهدی‌زاده، عارف رفعت، مجيد سعيدی، پژرام طهماسبی و عليرضا بستی

گروه موزيک سيمينولوژی: سيمين سماواتی به همراه رالف شوارتس

عيسی پهلوان در حال حافظ‌خوانی

گروه موسيقی از راست: مهرداد مجيدی، محمود جاهد، اوا وسمرباومرو و رضا تجلی

ساندرا خلج‌نيا در حال رقص سنتی ايرانی

دی جی ميس فافا مجری برنامه موزيک رقص