شنبه ۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ -
Saturday 20 April 2024
|
خبر آنلاین / زهرا خدایی
روسیه رسماً وارد بحران اقتصادی شد. روزنامۀ روسی مسکوتایمز چندی پیش در گزارشی نوشته بود: «درصورتی که قیمت نفت به زیر ۸۰ دلار برسد، روسیه رسماً وارد بحران اقتصادی میشود» و این در حالیست که امروز قیمت نفت بر روی ۶۰ دلار مانور میدهد و اقتصاددانان میگویند روسیه برای گرداندن امورش به نفت بشکهای ۱۰۰ دلار نیاز دارد.
هرچند هنوز برخی بر این باورند تا وارد شدن اقتصاد روسیه به فاز بحران، چند ماه دیگر زمان باقی است؛ اما اقدام تلافی جویانۀ پوتین در تعلیق کردن پروژۀ ساوت استریم (استریم جنوبی) به همه اطمینان داد که اقتصاد روسیه بدون شک در فاز بحرانی است. اگر کاهش ۵۰ درصدی ارزش روبل روسیه در مقابل دلار را نیز به این پدیده اضافه کنیم؛ دیگر جای تردیدی باقی نمیماند که روسها روزهای دشواری را پشت سر میگذارند.
ولادیمیر پوتین، چند روز پیش به دنبال کاهش ۸ درصدی روبل روسیه در مدت یک روز و آنهم تنها در چند ساعت، دستور داد تا بزرگترین پروژه خط لولۀ انتقال گاز به اروپا به حالت تعلیق درآید. ولادیمیر پوتین در سفرش به آنکارا اعلام کرد که روسیه در وضعیتی نیست که بتواند پروژه انتقال گاز روسی- ایتالیایی را دنبال کند. کمیسیون اروپا نیز بلافاصله پس از این اقدام پوتین اعلام کرد: این مسئله ضرورت تنوع بخشی به منابع تأمین گاز اروپا را بیش از پیش برجسته ساخت و باید هر چه سریعتر مقامات اروپایی راهکاری برای آن بیابد.
پروژه سوت استریم در سال ۲۰۱۲ و پس از توافق ۱۶ میلیارد یورویی میان گازپروم روسی و شرکت ایتالیایی انی آغاز شد. این خط لولۀ ۳۶۰۰ کیلومتری که روسیه را به بلغارستان وصل میکند، از زیر دریای سیاه عبور کرده تا گاز اروپای غربی از جمله کشورهای ایتالیا، یونان را با عبور از صربستان، مجارستان و اسلوونی تأمین کند. گفته میشود این طرح گنجایش انتقال ۳۶ میلیارد مترمکعب در سال را دارد؛ یعنی معادل گازی که اروپاییها از طریق اوکراین از روسیه میخرند.
اما امروز روسها در وضعیت بحرانی گرفتارند؛ علاوه بر اینکه قیمت نفت در بازارهای جهانی به شدت کاهش یافته و مسکو به شدت از این مسئله متضرر شده، اروپا و غرب نیز طی ماههای اخیر تحریمهای سنگینی را علیه روسیه متعاقب بحران اوکراین وضع کردهاند. هرچند اروپا به شدت به گاز روسیه و روسیه نیز به شدت به درآمد منابع نفتی خود وابسته است، اما علامتی از کوتاه آمدن در هیچیک از طرفین دیده نمیشود و شاید این اقدام پوتین در تعلیق بزرگترین پروژه انتقال گاز، تنها راهکار باقیمانده برای نجات اقتصاد روسیه بود که اکنون در باتلاق سختی گرفتار شده است.
طبق گزارشی که به تازگی از سوی بانک جهانی منتشر شده، رشد تولید ناخالص داخلی روسیه از ۱/۱ درصد سال ۲۰۱۳ به نیم درصد کاهش یافته است. روبل روسیه تنها در ماه نوامبر به شدت ارزش خود را در برابر دلار و یورو از دست داد و در مجموع از ابتدای سال جاری روبل در مقابل دلار ۵۰ درصد ارزش خود را از دست داده است. وزیر دارایی روسیه نیز گفته است، تحریمهای غرب نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار به اقتصاد روسیه خسارت وارد کرده و اگر این روند ادامه داشته باشد، ارقام خسارت بیشتر خواهد شد.
بانک مرکزی روسیه برای مقابله با روند رو به نزول ارزش روبل اعلام کرد که قیمتی برای روبل در برابر سایر ارزها از جمله دلار و یورو ندارد و ارزش آن سیال است. همین سیاست بانک مرکزی روسیه، ارزش روبل را تنها در یک روز ۳ درصد افزایش داد. با این حال یک کارشناس روس موسسه بلومبرگ در این باره مینویسد: این بدان معنا نیست که روند رو به نزول اقتصاد روسیه، متوقف شده است؛ روبل یک واحد پول نفتی است، تا زمانی که ارزش نفت در بازارهای جهانی رو به نزول باشد، روبل روسیه نیز به همین سرنوشت دچار است.
روبل ضعیف یعنی وارد کردن اجناس گرانتر میشود و این مسئله برای کشورهایی همچون روسیه که ۴۰ درصد از کالاهای مورد نیازشان را از خارج وارد میکنند و اقتصادشان بر مبنای پول نفت و گاز میچرخد، بسیار سختتر است.
روسیه هنوز بزرگترین ذخایر ارزی جهان را دارد - ۲/ ۴۵۴ میلیارد دلار در ابتدای نوامبر- اما این مقدار برای مقابله با تحریمهای بلندمدت غرب و جبران کاهش ارزش نفت - تقریباً تنها منبع درآمد روسیه - کافی نیست. تصمیم اخیر اوپک نیز متأسفانه بیانگر این است که قیمت نفت قرار نیست به این زودیها جان بگیرد. ارزش قیمت نفت از تابستان سال جاری بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته است.
طبق گزارشها از روسیه، قفسههای خالی مواد غذایی در مغازهها و صفوف طولانی در مقابل دستگاههای ATM (عابربانک) بیانگر این است که تحریمهای غرب بر زندگی روزمرۀ مردم تأثیر گذاشته است. مسئلهای که به اعتقاد برخی کارشناسان میتواند محبوبیت پوتین در روسیه را تحت تأثیر قرار دهد؛ هر چند دولت هنوز به شدت رسانهها را کنترل میکند و از محبوبیت روزافزون پوتین خبر میدهد.
اینکه آیا پوتین در مقابل گرفتار شدن بیشتر در باتلاق بحران اقتصادی دست به حرکت تهاجمی دیگر بزند؛ هنوز نمیتوان به صراحت از آن سخت گفت. نولان پترسون، کارشناس مسائل سیاسی در تحلیلی برای پایگاه اینترنتی بلوفورس مینویسد: «در برابر کاهش ارزش نفت، سقوط روبل و از دست رفتن منابع پولی، این احتمال هست که آقای رییس جمهور دست به ایجاد یک بحران جدید دیگری برای مشروع جلوه دادن رهبری خود شود. در تنگنا گذاشتن بیشتر اوکراین، تهاجم دوباره به این کشور، گرفتن خطوط گازی آن، احتمال دخالت در سایر کشورهای حوزۀ بالتیک از جمله لتونی، لیتوانی و استونی که به تازگی به ناتو پیوستهاند از احتمالاتی است که باید آنرا در نظر داشت.»
گرفتن خطوط گازی اوکراین از مهمترین احتمالاتی است که نباید آن را از نظر دور داشت. طبق تحقیقی که در سال ۲۰۱۰ از سوی آمریکاییها صورت گرفت در حدود ۲۱۸ میلیون بشکه نفت خام و ۰۹۳/ ۴ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی در سواحل آزوف - که روسیه و اوکراین در آنجا مرز ساحلی دارند - وجود دارد.
استراتژی روسیه در حوزۀ انرژی و وابسته نگاه داشتن اروپا به نفت روسیه، در واقع پاشنۀ آشیل کرملین است. روسیه با این سیاستش میتواند با کاهش خطرات در حوزۀ امنیت ملی، نفوذ ژئوپولیتیک و اقتصادی خود را در محیط پیرامونش افزایش دهد.
در سال ۲۰۰۹- زمانی که پوتین نخست وزیر بود- دستور داد تا گازپروم، صادرات گاز به اروپا را قطع کند؛ تصمیمی که ضربۀ مهلکی به اروپا زد و بسیاری از کشورها را در سرمای طاقت فرسایی فرو برد. شرکتهای روسیه نزدیک به ۳۸ درصد از گاز آلمان و همچنین ۱۰۰ درصد از گاز بسیاری از کشورهای اروپایی را تأمین میکنند. در مجموع گفته میشود اروپا ۲۵ درصد از گازش را از روسیه تأمین میکند.
با قطع پروژه ساوت استریم به نظر میرسد پوتین دوباره دست به دامن همان سیاست شده و باید منتظر بود و دید که آیا دوباره اروپاییها در همان سرمای وحشتناک سال ۲۰۰۹ فرو میروند و یا اینکه راهکاری برای آن در آستین دارند.
در نقشه ذیل، مسیر پروژه گازی ساوت استریم به تصویر کشیده شده است
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|