روزنامه  شهروند

آلودگی رودخانه‌ها، وضع قرمز را پشت سر گذاشته و بحرانی شده است. حکمرانی وضع قرمز زیست محیطی در قلمروی رودخانه‌ها کار را به جایی رسانده که برخی از آنها، تنها نام رودخانه را یدک می‌کشند. به آنها رودخانه می‌گویند، اما به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، «به کانال فاضلاب تبدیل شده‌اند.»

رودخانه‌های کشور، سال‌های‌ سال است که در نظر مردم، مکانی مناسب برای سرریز شدن پساب‌های انسانی و صنعتی هستند و حالا حجم گسترده‌ای از فاضلاب را با خود می‌برند. معصومه ابتکار با اشاره به این‌که ورود گسترده فاضلاب به رودخانه‌های کشور فاجعه زیست محیطی است، می‌گوید: «سال‌هاست که در برخی نقاط کشور فاضلاب شهری و روستایی وارد رودخانه‌ها می‌شود که یک فاجعه زیست محیطی است و برخی رودخانه‌ها را به کانال فاضلاب تبدیل کرده است.»

در روزهایی که بحران آب و خشکسالی، قد بلند کرده و کم آبی جدی‌تر از سال‌های قبل به نمایش درآمده، فاجعه تبدیل شدن رودخانه‌های کشور به فاضلاب، حالا رنگ جدی‌تری به خود گرفته است، اما همچنان راه بهبود وضع به کندی پیش می‌رود و می‌توان گفت اصلا پیش نمی‌رود. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این خصوص به تسنیم می‌گوید: «باید تأسیسات جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه‌خانه‌های مربوطه در شهرها و روستاها متناسب با جمعیت احداث شود اما احداث تأسیسات فاضلاب در کشور کند است.»

او در مورد این‌که آیا وزارت نیرو در یکسال اول فعالیت دولت یازدهم توانسته در زمینه جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به منابع تجدیدپذیر آب کاری انجام دهد یا خیر؟ هم تأکید می‌کند: «وزارت نیرو اقداماتی در زمینه احداث تأسیسات فاضلاب انجام داده اما در مقایسه با نیاز کشور، هنوز کار بسیاری در این زمینه باید انجام شود. با تعامل مناسبی که بین سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نیرو وجود دارد، بحث جلوگیری از ورود فاضلاب شهری و روستایی به رودخانه‌های کشور را مجدانه پیگیری می‌کنیم.» رودخانه‌ها، تنها محل تخلیه فاضلاب‌های شهری و روستایی نیستند. در سال‌های اخیر حواشی رودخانه‌ها به مکان تخلیه زباله‌های شهری و روستایی، پساب‌های صنعتی و کشاورزی و مکانی برای تخلیه فاضلاب‌های بیمارستانی تبدیل شده‌اند که به گفته ابتکار، «بحث جمع‌آوری مناسب فاضلاب بیمارستانی و پساب صنعتی و کشاورزی نیز با سازمان‌های مربوطه درحال پیگیری است.»

زرجوب و گوهررود گیلان نمونه رودخانه‌هایی هستند که چند سالی می‌شود، تنها نام رودخانه را یدک می‌کشند و الان شیرابه ٦٠٠تن زباله‌ای هستند که هر روز در نزدیکی شهر رشت، درون دره سراوان سرازیر می‌شوند. معاونت نظارت و پایش اداره محیط‌زیست گیلان، با اشاره به این‌که هر روز ٦٠٠ تن زباله شهر رشت در دره سراوان رها می‌شود، به «شهروند» می‌گوید: «این دره در نزدیکی دو رودخانه زرجوب و گوهررود قرار دارد و شیرابه این ٦٠٠ تن زباله شهری، به راحتی وارد این دو رودخانه می‌شود.»

عظیم احدی‌فر ادامه می‌دهد: «در هر ثانیه ٢٠ لیتر شیرابه به دلیل تخلیه زباله‌های شهری در این دره، وارد رودخانه زرجوب می‌شود که به این ترتیب نمی‌توان گفت این دو رودخانه، همچنان رودخانه هستند، زیرا به کانال فاضلاب تبدیل شده‌اند. از آب رودخانه زرجوب کمی پایین‌تر از مرکز دفن زباله سراوان، نمونه‌گیری انجام داده‌ایم. این پایش نشان داد که برخی شاخص‌های آلایندگی در این رودخانه ٢,٥ برابر استانداردها و برخی دیگر همچون میزان فسفات بیش از سه برابر استانداردهاست.» 

آلودگی رودخانه‌های رشت  تالاب انزلی را تهدید می‌کند

وضعیت بحرانی رودخانه‌های آلوده که ابتکار می‌گوید، تبدیل به فاضلاب شده‌اند، به نگرانی جدی تبدیل شده و مدتی است که در داخل کشور از دو رودخانه زرجوب و گوهررود به‌عنوان آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان یاد می‌شود. محمدرضا برجی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان با اعلام نگرانی از وضعیتی که بر این دو رودخانه حاکم است، درخصوص این‌که گفته می‌شود این دو رودخانه جزو آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان هستند، می‌گوید:  «با وجود آلودگی‌های زیادی که به این رودخانه‌ها وارد می‌شود قرار گرفتن این رودخانه‌ها در لیست آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان عجیب نیست. رشت از جمعیت بالایی نسبت به وسعت کمی که دارد برخوردار است و تمام فاضلاب‌های خانگی مردم این شهرستان به رودخانه گوهررود و زرجوب می‌ریزد بدون این‌که هیچ پیش تصفیه‌ای برای این فاضلاب‌ها وجود داشته باشد.»

به گزارش ایسنا، او با اشاره به این‌که تمام این آلودگی‌ها به تالاب انزلی می‌ریزند و گونه‌های ارزشمند جانوری و گیاهی این تالاب بین‌المللی را مورد تهدید قرار می‌دهند، ادامه می‌دهد: «پذیرنده نهایی این آلودگی‌ها دریای خزر است حتی اگر امروز گوهررود و زرجوب را از دست بدهیم خسارت‌های جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست استان وارد کرده‌ایم؛ لذا بزرگترین خدمت دکتر ابتکار به مردم گیلان، گندزدایی دو رودخانه‌ شهر ما (زرجوب و گوهررود) است.»

گندآبی  به نام «آب»

«میزان آلودگی رودخانه‌های کشور از نظر زیست محیطی به‌حدی رسیده است که اکنون به جای آب، گندآبی سیاه در آنها جریان دارد.» این را محمدعلی فائق، فعال محیط‌زیست گیلان درباره آلودگی‌ رودخانه‌های رشت می‌گوید و از درخواستی حکایت می‌کند که مردم گیلان از مسئولان سازمان محیط‌زیست دارند، «روزی که رئیس سازمان محیط‌زیست برای سرکشی محیط‌زیست به رشت آمده بود و مسئولین شهر هم در آن جلسه حضور داشتند، به او گفته شد، بزرگترین خدمتی که شما به شهر رشت و مردم آن می‌توانید، هدیه کنید گندزدایی، ساختار محیط‌زیست دو رودخانه‌ شهر ما (زرجوب و گوهررود) است که امروزه گندآبی در آن به‌عنوان آب جریان دارد که امیدواریم با اقدامات مجدانه مسئولین، همچون سابق آب صاف و پاک در آن جریان داشته باشد و بتوانیم آبزیان و مخصوصاً کولی را بر سفره‌های مان همچون گذشته داشته باشیم.»

او ادامه می‌دهد: «نمی‌دانم چرا دو رودخانه‌ ما از نظر زیست‌محیطی و آلودگی به جایی رسیده که به جای آن‌که آب گوارا و زلالی در آن جریان داشته باشد، گندآبی با رنگ تیره و بوی تعفن آزاردهنده در آن جریان دارد. امیدواریم با انعکاس این اخبار برطبق قانون شهر و شهرداری توجه مسئولین به‌ویژه شورای اسلامی شهر، شهردار و مسئولین به آن جلب شود و با همدلی و همکاری شهروندان نجیب رشت، به نتیجه اساسی برسیم. از شهروندان و مسئولان دلسوز تقاضا داریم فقط حدود نیم ساعت یا حتی شده لحظه‌ای، در محل جریان فاضلاب‌ها به رودخانه‌ گوهررود در مقابل بیمارستان رازی، روی پل حضور پیدا کرده تا ببینید که در این دو رودخانه نه‌تنها مایعی به‌عنوان آب صاف و زلال جریان ندارد و بلکه می‌توان گفت تنها فاضلابی بیش نیست.»

زرجوب و گوهررود، تنها دو رودخانه از میان رودخانه‌های بی‌شمار کشور هستند که به دلیل سرازیرشدن فاضلاب شهری و روستایی و پساب‌های صنعتی و کشاورزی به فاضلاب تبدیل شده‌اند و با رودخانه بودن خداحافظی کرده‌اند. رودخانه‌هایی که سال‌هاست سایه شوم آلودگی را بر سر خود دارند و تاکنون برای بهبود شرایط آنها یا به گفته فائق، جریان داشتن آب صاف و پاک در آنها کاری نشده است و تنها بوی تعفن از آنها بلند می‌شود.