* من فكر می‌كنم در هر جای دنیا تندروها باشند، كه اقلیت كوچكی هستند، اما شرایط را تلخ می‌كنند. افكار عمومی ایران این نیست و تندروها همه جا هستند و شما هم در كشورتان زیاد از این نمونه‌ها دارید.

* خرابی‌ها خیلی بیش از اینهاست كه در ۱۰۰ روز بتوانیم جبران كنیم، البته حركت رو به رشد خواهد بود.من فكر می‌كنم به صورت آرام، ما در یكی، دو سال آینده وضع كشور را طبیعی كنیم

* امسال برای اینكه كشور به جایی رسیده بود كه مردم از من این خواسته را داشتند و فكر می‌كردند كه شاید من بتوانم كاری كنم. من هم به امید اینكه راه نجاتی باز كنم، پذیرفتم و بدخواهان نگذاشتند.

* برای اینكه فكر كردم آنچه اصل است، افكار مردم است و افكار مردم راه خودش را باز می‌كند. مردم ما خیلی سیاسی و خیلی در صحنه هستند

***

هاشمی رفسنجانی كه از بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم كمتر با رسانه‌ها گفت‌وگو می‌كرد روز گذشته گفت‌وگویی مفصلی با روزنامه بریتانیایی فاینشنال تایمز  داشت؛ گفت‌وگویی كه در آن از ترمیم روابط با عربستان، توافقات هسته‌یی، فضای داخلی ایران بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری و ارتباط هاشمی با دولت روحانی و مساله فلسطین و سوریه صحبت شده است.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی هاشمی‌رفسنجانی، متن كامل مصاحبه ایشان با لیونل باربر، سردبیر ارشد و خانم رولا خلف، دبیر سرویس خاورمیانه روزنامه فاینشنال تایمز بدین شرح است.

می‌خواستم شخصا از شما تشكر كنم كه این وقت را برای ما گذاشتید. این برای من موقعیت خاصی است كه شما را ببینم و نخستین بار است كه به ایران می‌آیم. خیلی وقت بود كه می‌خواستم به ایران بیایم و خوشحالم كه در این زمان خوب آمدم.

من هم به شما خوشامد می‌گویم و حالا كه آمدید یك مقدار بیشتر بمانید و خوب ایران را ببینید.

سعی می‌كنم. به عنوان سوال اول می‌خواهم از شما بپرسم كه چرا الان ایران به این موافقتنامه موقت با قدرت‌های جهانی رسیده است؟ آیا این نشان می‌دهد كه الان علاقه برای ارتباط با غرب وجود دارد؟

فكر می‌كنم مقدار زیادی تحت تاثیر خواست مردم است و مردم در انتخابات نشان دادند كه چنین چیزی را می‌خواهند.

آیا مردم ایران روابط بهتری با غرب می‌خواهند؟

با همه دنیا روابط خوب می‌خواهند.

مردم ایران و جمهوری اسلامی درباره برنامه هسته‌یی چه خواسته‌ها و آرزوهایی دارند؟

از انرژی هسته‌یی ما استفاده صلح‌آمیز می‌خواهیم. دانش هسته‌یی می‌تواند آثار زیادی بر زندگی انسان‌ها و در پیشرفت هر كشوری داشته باشد. طبعا ما هم چون سرمایه علمی‌اش را داریم، محتاج به این كار هستیم.

چرا این موافقتنامه موقت كه الان به دست آمده، قبلا به دست نمی‌آمد؟

یك مقدار به مسائل داخلی ما مربوط می‌شد و یك مقدار هم طرف‌های ما تمایل به انحصار دارند.

این مسائل داخلی كه شما اشاره كردید، چه چیزهایی بودند؟

بالاخره مردم تشخیص دادند این سبكی كه دارد كشور اداره می‌شود، به نفع‌شان نیست.

آیا منظور شما سیاست‌های اقتصادی و اشتباهاتی است كه در سیاست‌های اقتصادی قبلی بود؟

از هر جهت.

همان‌طور كه شما می‌دانید با این موافقتنامه موقت مخالفت وجود دارد. عربستان سعودی و كشورهای حوزه خلیج فارس و كنگره امریكا مخالف هستند. چگونه دولت ایران می‌تواند این طرف‌ها را نسبت به این توافقنامه متقاعد كند؟

البته در خود ایران هم مخالفینی وجود دارند. كارهای مهم طبعا مخالف دارد و باید مخالفین را یا قانع كرد یا به هر حال مخالفت را تحمل كرد.

مخالفتی كه در داخل ایران وجود دارد، آیا ممكن است خطری را متوجه این قرارداد موقت كند؟

نه. چون رهبری هم تایید كردند، مخالفین دیگر پناهی ندارند كه مخالفت كنند.

چقدر سخت خواهد بود كه ایران و كشورهای 1+5 به یك موافقتنامه جامع برسند؟

فكر می‌كنم مرحله اول مشكل‌تر بود. این خط شكنی بود. مرحله دوم روی روال كار می‌شود. از طرف ما مانع ایجاد نمی‌شود. چون ما حسن نیت داریم. ولی نمی‌توانیم ته دل دیگران را بخوانم و نمی‌فهمم دیگران در قلب‌شان چه می‌گذرد. از طرف ما كار روان است.

آیا شما فكر می‌كنید كه یك قرارداد دایمی باید تا یك سال آینده به دست بیاید؟

طبعا تا شش ماه مهلت قرارداد است و شش ماه دوم هم برای آن كار كافی است.

جالب است كه شما این‌طور فكر می‌كنید كه به دست آوردن موافقتنامه دایمی و جامع راحت‌تر از موافقتنامه موقت است. چون در غرب برعكس است و همه فكر می‌كنند بر سر موافقتنامه موقت راحت‌تر از موافقتنامه جامع به توافق رسیدند.

من گفتم كه خط‌شكنی مشكل‌تر بوده است. شما دیدید كه آقای اوباما مواجه با چه مشكلاتی در آنجا شد و ما هم بی‌مشكل نبودیم.

این خط‌شكنی كه می‌گویید در واقع شكستن ساختار تحریم‌ها بوده یا صحبت كردن با امریكایی‌ها بود؟ منظور شما اینهاست؟

بله. یك قسمتش همین جا بود. چون مذاكره با امریكا یك تابو بود و این تابو آسان نمی‌شكست و بدون امریكا هم نمی‌شد این كار پیش برود.

عوامل خیلی مهم برای ایران در یك قرارداد دایمی چه خواهد بود؟ ایران چه انتظاراتی دارد؟

بالاخره ما انتظار داریم كه با همه دنیا ارتباطات مناسب داشته باشیم. ایران ظرفیت بسیار بالایی برای توسعه دارد و از این ظرفیت استفاده كنیم و نیروهایی كه در داخل تربیت شدند، بتوانند كار كنند و خیلی چیزهای دیگر كه در حالت روابط طبیعی به دست می‌آید.

دوست دارم با شما راجع به اقتصاد صحبت كنم، ولی باز هم می‌خواهم بپرسم كه در یك قرارداد دایمی چه محدودیت‌هایی برای ایران قابل قبول خواهد بود درباره اینكه چه تعداد سانترفیوژ برای ایران قابل قبول است كه داشته باشد و چه میزانی از غنی‌سازی را می‌تواند داشته باشد؟

محدودیت‌هایی كه در قوانین بین‌المللی برای همه كشورها وضع شده، برای ما هم قابل قبول است. عهدنامه عدم گسترش سلاح هسته‌یی كه مورد احترام همه دولت‌ها و ملت‌هاست، از نظر ما هم قابل قبول است و بیشتر از آن هر چه باشد، تحمیلی است.

پس با این حساب كشورهایی كه خواستار این هستند كه برنامه هسته‌یی ایران كلا از بین برود، از این مساله ناامید خواهند شد؟

الان هم ناامید هستند. برای اینكه ایران عملا و فنی دارای این تكنولوژی است. دانش را نمی‌شود از یك جامعه گرفت.

پس با این حساب ایران بر چرخه هسته‌یی توافق پیدا كرده است؟

بله. ما می‌توانیم الان خودمان هم نیروگاه بسازیم و هم سوختش را تامین كنیم و هم می‌توانیم از منافع پزشكی و زراعتی و خیلی چیزهای دیگر آن استفاده كنیم.

اگر می‌خواستید بمب بسازید، آیا دانش آن را داشتید؟

ما در فكرش نبودیم. بالاخره آن دانش، دانش مستقلی است و ما در این زمینه كار نمی‌كردیم.

شما چگونه كشورهای مهمی مثل عربستان سعودی را متقاعد می‌كنید كه هدف شما صلح‌آمیز است؟ چگونه می‌خواهید با كشوری مثل عربستان سعودی روابط‌تان را بهبود بخشید؟

ما یك تجربه خیلی خوبی در این زمینه داریم. بعد از جنگ چون عربستان به نفع صدام در جنگ شركت داشت یعنی پشتیبانی مالی می‌كرد، یك ملاقات كه من با آقای امیرعبدالله در سنگال كردم، همه یخ‌ها با توضیحاتی كه به ایشان دادم، آب شد.

شما یكی از شخصیت‌هایی در ایران هستید كه در جهان شناخته شده‌اید كه روابط بهتر با عربستان می‌خواهید. متوجه شدم كه شما حتی می‌خواستید به عربستان سفر كنید كه این كار را انجام بدهید. چرا این اتفاق نیفتاد؟

برای اینكه احتیاج به مقدماتی دارد. ما باید اینجا تصمیم بگیریم كه در مذاكرات برد- برد چه چیزی را معامله می‌كنیم.

آیا امكان دارد كه دولت ایران یا از طریق شما یا از طریق خود دولت با عربستان سعودی برای بهبود روابط پیشقدم شود؟

بله. من هم حاضرم و آنها هم از من استقبال می‌كنند.

عربستان از شما استقبال می‌كند؟ تاریخی را داریم؟

تاریخ را تعیین نكردیم.

برنامه‌های شما چه خواهد بود. یعنی كارهای شما در آنجا چه خواهد بود؟

من می‌خواهم اطمینان بدهم كه دوستی با ایران به نفع منطقه و هر دو كشور است.

اگر ایران كشورهای منطقه و همسایه‌هایش را متقاعد كند كه برنامه هسته‌یی ایران صلح‌آمیز هست، آیا این شامل رفتار ایران در منطقه در رابطه با گروه‌هایی كه به ایران نزدیك هستند مثل حزب‌الله هم خواهد شد؟

حتما چنین خواهد بود چون ما اصلا به‌كارگیری سلاح هسته‌یی را یك اقدام ضدبشری و ضدانسانی می‌دانیم.

درباره مناقشه‌یی كه در سوریه هست، آیا ایران می‌تواند نقش سازنده‌یی ایفا كند برای اینكه آن مناقشه خاتمه یابد؟

بهتر از اینكه هست، می‌توانیم نقش ایفا كنیم.

در حال حاضر مستشارهای نظامی ایران در داخل سوریه هستند و به دولت بشار اسد كمك می‌كنند.

خود سوریه مستشار به اندازه كافی دارد.

فكر می‌كنید برای اینكه مناقشه خاتمه پیدا كند، ضرورت دارد كه دولت دست آقای بشار اسد نباشد؟

اگر مردمش بپذیرند، مانعی ندارد. باید مردم بپذیرند. این حق ما نیست كه دخالت كنیم.

شما یكی از ستون‌های انقلاب اسلامی بودید، مسیر را چگونه می‌بینید؟ الان مسیر بعد از ۳۵ سال از انقلاب در كجا قرار دارد؟

فكر می‌كنم اگر بر این مبنایی كه افكار عمومی ما الان شكل گرفته كار ادامه پیدا كند، انقلاب روزهای بسیار خوبی در پیش خواهد داشت.

خانواده شما در طول دولت گذشته مورد هتك قرار گرفتند، چطور شما با تمام اهمیتی كه دارید، این اتفاق برای شما افتاده و این را چگونه برای بقیه مردم توضیح می‌دهید؟

این وضع برای اكثر مردم بود و من هم در مشكلات مردم شریك هستم.

خیلی سخاوتمندانه این كار را كردید؟

ما یك مثلی داریم كه می‌گوییم وقتی بلیه عمومی پیدا كرد، شیرین می‌شود.

چرا امسال تصمیم گرفتید كه برای ریاست‌جمهوری شركت كنید؟

امسال برای اینكه كشور به جایی رسیده بود كه مردم از من این خواسته را داشتند و فكر می‌كردند كه شاید من بتوانم كاری كنم. من هم به امید اینكه راه نجاتی باز كنم، پذیرفتم و بدخواهان نگذاشتند.

خیلی ناامید شدید وقتی كه جلوی شما برای انتخابات ریاست‌جمهوری گرفته شد؟

اصلا. برای اینكه فكر كردم آنچه اصل است، افكار مردم است و افكار مردم راه خودش را باز می‌كند. مردم ما خیلی سیاسی و خیلی در صحنه هستند.

چقدر وضع اقتصاد از نظر شما بد است؟ با توجه به اینكه تورم در سه سال گذشته چهار برابر شده و ركود و بیكاری وجود دارد. آیا دولت برنامه منسجمی برای بهبود اقتصاد دارد یا خیر؟

باید ببینیم بودجه‌یی كه دولت به مجلس می‌دهد، چه راهكارهایی در آن هست؟

شما چه راهكارهایی را فكر می‌كنید باید در آن باشد؟ چون خود شما برای اقتصاد برنامه داشتید.

نخستین راهكار همینی بود كه در گام اول هسته‌یی برداشته شد. من هم سابقا وقتی كه رییس‌جمهور شدم، نخستین گام این بود كه قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفتم و راه را برای همكاری جهانی باز كردم. البته عوامل زیادی هم هست كه داخلی است.

فكر می‌كنید چه اقدامات عملی دیگری در اقتصاد باید برداشته شود؟

ما زیربناهای زیادی داریم كه باید تكمیل شود. در زمان دولت من شروع شده و هنوز ناتمام است.

اگر فرض كنیم كه تحریم‌ها به شكل متداوم برداشته یا كم شود، پیام شما برای سرمایه‌گذاران خارجی چیست؟

در درجه اول از ایرانی‌هایی استقبال می‌كنیم كه در خارج هستند و در درجه بعد از هر كس كه مایل است در ایران سرمایه‌گذاری كند.

فكر می‌كنید كدام بخش‌ها خیلی جذابیت دارند برای سرمایه‌گذاران خارجی و برای ایران مهم هستند؟

در صنایع زیربنایی و روبنایی نفت و گاز و به ویژه پتروشیمی. در صنایع ریلی كه ما با این خاك وسیع میدان وسیعی داریم. در صنایع هوایی و خیلی چیزهای دیگر، كشتی‌سازی و بندرسازی هم می‌توانند. البته ما الان همه اینها را بلد هستیم و سرمایه‌گذاران خارجی هم پول بیشتری و هم تكنولوژی‌های پیشرفته‌تر دارند.

فكر می‌كنید سرمایه‌گذارها می‌توانند الان مطمئن باشند كه خطر جنگ از بین رفته و این قرارداد موقت، یك قرارداد دایم خواهد بود؟

فكر می‌كنم با این محاسبات عقلانی و سیاسی كه مخصوصا دولت اوباما نشان دادند، چنین روزی دور از انتظار نیست.

شما درباره سروصداهایی كه از اسراییل می‌آید، نگران نیستید؟

اسراییل در مقابل ایران خیلی كوچك است. ماهی كوچولو، ماهی بزرگ را نمی‌خورد.

مطمئنا خیلی خوشحال می‌شوند كه این‌گونه شما توصیف‌شان می‌كنید.

ما هم دلمان نمی‌خواهد كه بدحال شوند.

پس از نظر شما فقط سروصداست؟

بله، كار دیگری از آنها برنمی‌آید. زورش به حزب‌الله محدود لبنان نرسید.

شما فكر می‌كنید كه آقای روحانی حمایت رهبری را در قراردادی كه بسته شد، در مذاكرات هسته‌یی دارند یا اینكه یك مقدار اینجا الان موافقتی وجود دارد ولی این احتمال ممكن است وجود داشته باشد كه مداوم نباشد و تداوم نداشته باشد؟

اگر معلوم شود كه به نفع كشور دارد تمام می‌شود، دلیلی ندارد كه رهبری حمایت نكنند. ایشان بیش از همه دل‌شان می‌خواهد كه ایران آزاد، آباد و پیشرفته باشد.

حمایت شما از آقای روحانی در واقع در پیروزی ایشان تعیین‌كننده بود. آیا ایشان پیش شما برای اینكه به ایشان بگویید چه كاری بكنند، می‌آیند، برای اینكه مشورت بدهید؟

رفاقت من با ایشان پیش از اینها بوده است. از زمان مجلس، جنگ، مركز تحقیقات و تا امروز همان روابط برقرار است و ایشان عضو مجمع هستند و در جلسات مجمع و كمیسیون‌ها می‌آیند و اگر هم نیازی داشته باشند، با من مشورت می‌كنند.

فكر می‌كنید این ۱۰۰ روز اول ایشان چطور بوده است؟

در مسائل خارجی این صد روز ختم به خیر شد. ان‌شاءالله در داخل همین اتفاق بیفتد.

درباره ۱۰۰ روز آینده فكر می‌كنید می‌شود اقتصاد را بهبود بخشید؟

آثار مثبتش را می‌توانیم ببینیم ولی خرابی‌ها خیلی بیش از اینهاست كه در ۱۰۰ روز بتوانیم جبران كنیم، البته حركت رو به رشد خواهد بود. من فكر می‌كنم به صورت آرام، ما در یكی، دو سال آینده وضع كشور را طبیعی كنیم.

فكر می‌كنید چقدر از میلیاردها دلاری كه خارج از ایران بلوكه شد، می‌تواند در یكی، دو سال آینده به ایران برگردد.

من الان عدد روشنی را درنظر ندارم. می‌دانم در چین، ژاپن، هند و بعضی جاهای دیگر خیلی پول داریم. در بانك‌های غربی هم داریم. عمدتا معاملات آینده است كه اگر نفت‌مان را به طور طبیعی بفروشیم و گاز را بتوانیم خوب بفروشیم و صادرات برق‌مان را توسعه بدهیم كه همه اینها را می‌توانیم، وضع خیلی عوض شود.

درباره مناقشه بین شیعیان و سنی‌ها به طور مثال در سوریه، آیا ما شاهد یك درگیری تاریخی هستیم كه ممكن است مدت‌های طولانی ادامه داشته باشد؟ چگونه می‌تواند یك آشتی صورت بگیرد؟

متاسفانه الان همین‌گونه است كه شما می‌گویید. ولی راه‌حلش را من سابقا به پادشاه عربستان گفتم و آن این بود كه كمیسیون علمایی از علمای فرق اسلامی تشكیل شود و مبانی دینی را مرجعیت كنند كه عوام هم مخالفت نكنند. سخت نیست اگر بخواهیم كار كنیم، ولی آن كمیسیون اجرا نشد.

فكر می‌كنید این اتفاقی كه افتاده، بخشی به خاطر آنچه به عنوان بیداری عرب گفته می‌شود، نیست؟

قبل از این بوده است. این اختلافات همیشه بود. به طور كلی یك انحراف بزرگ از اسلام و قرآن است. قرآن همه ادیان را دعوت می‌كند، مثل مسیحی‌ها، كلیمی‌ها و مجوس و حتی صاببین را دعوت می‌كند كه بیایید روی مشتركات دینی خود كار كنید. منطق ما این است. منتها متعصب‌های جاهل راه دیگری می‌روند.

فكر می‌كنید چگونه برای این درگیری راه‌حلی پیدا شود؟ آیا توافق بین اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها می‌تواند كمك كند؟

من سال‌ها پیش یك راه‌حل را پیشنهاد كردم كه نتیجه نداد. آن این بود كه یك افكارسنجی از همه فلسطینی‌های موجود در خود فلسطین یا آواره و یهودی‌های موجود در فلسطین شود و نتیجه افكار عمومی را همه بپذیرند. اگر این اتفاق بیفتد، فلسطین در صلح زندگی می‌كند.

درباره انقلاب‌هایی كه در خاورمیانه اتفاق افتاد، آیا با عواقبش ممكن است یك یا دو دهه منطقه درگیر باشد؟

اگر همان‌طور كه عامه مردم انقلاب كردند، افكار عمومی حاكم بر هر كشوری بود و میدان به تروریست‌ها داده نمی‌شد و تندروها را میدان‌دار نمی‌كردند، خیلی زودتر همه‌چیز آرام می‌گرفت و مردم به حاكمیت می‌رسیدند. ولی نقش مخرب را گروه‌های تروریستی دارند و كار كردن با آنها بسیار سخت است.

منظور شما كدام گروه‌های تروریستی است؟

چه آنهایی كه فكر تروریستی دارند و می‌خواهند فكر دیگران را ترور كنند و چه آنهایی كه در عمل حتی خودشان را منفجر می‌كنند كه دیگران را بكشند. كسانی كه به جای ارائه فكر، راهكار را اسلحه می‌دانند.

فكر می‌كنید این انقلاب‌ها نشان‌دهنده تضعیف امریكا در منطقه است؟ اگر چنین چیزی هست، آیا خوب است یا بد؟

فكر می‌كنم خود امریكایی‌ها باعث این وضع شدند. برای اینكه در افغانستان اینها آمدند از طالبان حمایت كردند. من همان موقع به امیرعبدالله گفتم كه شما دارید بذری را می‌پاشید كه بعدا برای خودتان بلا می‌آورد. این تروریست‌ها از آنجا درآمدند. از درون طالبان، القاعده بیرون آمد و الان صدها القاعده در هر گوشه دنیا در حال رشد است. این كار چه كسی است؟ در مقابل ما، آنها را تقویت كردند. برای اینكه ما در جنگ داشتیم پیروز می‌شدیم و خواستند آنها را مزاحم ما كنند. اگر شما مذاكرات آن زمان من را ببینید، می‌بینید كه من این هشدار را همان موقع داده بودم. تندروی ویروسی است كه به ویژه جوان‌ها را زود گرفتار می‌كند.

درباره عراق، خیلی‌ها در غرب و در امریكا فكر می‌كنند كه ایران خیلی نفوذ دارد. آیا شما فكر می‌كنید این نفوذ ایران در عراق مشروع است؟ ۱۰ سال بعد از اینكه امریكا به عراق حمله كرده است، وضعیت عراق را چگونه می‌بینید؟

الان وضع عراق خوب نیست. ایران از قانون اساسی عراق حمایت می‌كند. برای اینكه اكثریت یعنی ۶۵ درصد مردم آنجا شیعه هستند. اهل سنت به حكومت طولانی عادت كردند و نمی‌خواهند این را از دست بدهند. در عین حال فكر می‌كنیم باید گذشته را فراموش و برای آینده همكاری كنند و سهم هر بخشی در حكومت به اندازه رایشان باشد، چه كردها، چه سنی‌ها و چه بقیه گروه‌ها مثل مسیحی‌ها، تركمن‌ها و اینهایی كه هستند، همه مردم عراق هستند.
ما چنین چیزی را در عراق می‌خواهیم. حضور ما در عراق نفعی برای ما ندارد، بلكه هزینه دارد. ولی می‌خواهیم عراق نجات پیدا كند و در صلح زندگی كند. حتی هنوز طلبی را كه از عراق داریم یعنی صد میلیارد خسارت جنگ را كه سازمان ملل برای ما دیده، نگرفتیم برای اینكه آنها گرفتار بودند.

ایران یك قدرت بزرگ منطقه‌یی است، چه نوع رفتاری در یك سال آینده یا در آینده نزدیك می‌توانیم از ایران ببینیم كه متفاوت خواهد بود از رفتاری كه ایران داشته است؟

اگر این مسیری كه جدید باز شده است، به خوبی ادامه پیدا كند، شماها رفتار دیگری از ایران خواهید دید.

ما زبان و تصویر ایران را دیدیم كه الان خیلی تغییر كرده است. ولی چقدر رفتار تغییر خواهد كرد؟ آیا مثالی را می‌توانید بگویید درباره اینكه چه تغییری خواهد كرد؟

گفتم كه این تغییر ریشه‌ در تغییر مردم و افكار مردم یعنی افكار عمومی دارد.

اما درباره رفتار چه؟ رفتاری كه در واقع محور مقاومت از ایران شروع می‌شود و به بیروت می‌رسد، این چه تغییری خواهد كرد؟ آیا ممكن است تغییری در این خصوص صورت گیرد؟

مقاومت برای احقاق حق كه مثبت است. اگر انسان برای حقوق مردمش كار كند و مردم كار كنند، خوب است. ولی مقاومت بی‌منطق و غیرعقلانی در ایران به خاطر مردم و به خاطر افكار مردم به آن صورت دیگر برنمی‌گردد.

آیا فكر می‌كنید این نوع دخالت‌ها در خارج از كشور، درگیری شیعه و سنی را بیشتر كرده است؟ همان‌طور كه می‌توانیم بگوییم دخالت امریكا در عراق عواقبی برای چنین درگیری‌‌هایی داشته است؟

من فكر می‌كنم در هر جای دنیا تندروها باشند كه اقلیت كوچكی هستند، اما شرایط را تلخ می‌كنند. افكار عمومی ایران این نیست و تندروها همه جا هستند و شما هم در كشورتان زیاد از این نمونه‌ها دارید.

خیلی متشكر از اینكه این وقت را به ما دادید و باعث افتخارم است كه شما را دیدم و این مصاحبه را با شما داشتم. هر وقت به لندن آمدید، در فاینشنال تایمز به روی شما باز است كه این صحبت را ادامه دهیم.

من قبلا خیلی به لندن آمدم و ان‌شاءالله یك بار دیگر هم در اواخر بیایم.

اگر شما یك بار دیگر به لندن بیایید، یك تست واقعی است درباره راهی كه دارد برای ایران باز می‌شود.

ان‌شاءالله كه همین‌گونه باشد. ما قبلا كه لندن می‌آمدیم، بیشتر برای موزه‌ها و اینها بود. شما موزه‌های خوبی دارید.