شرق، محمد آزاد: براساس تازه‌ترین گزارش ماهانه اوپک، تولید روزانه نفت‌خام ایران در ماه‌گذشته میلادی بیش از نیم ‌میلیون‌ بشکه کمتر از زمان مشابه سال قبل بوده است.

گزارش اوپک تولید نفت ایران در ماه گذشته میلادی را روزانه دومیلیون ‌و ۹۹۵ هزاربشکه اعلام کرده است؛ رقمی که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته یعنی سه‌میلیون و ۱۹۶ ‌هزار بشکه در روز حاکی از کاهش نیم‌میلیون ‌بشکه‌ای تولید ایران است.

یکی از مسایل مربوط به گزارش اوپک، اختلاف میان آمار منابع ثانویه و گزارش رسمی و مستقل دولت است. اختلاف میان منابع ثانویه و گزارش در مورد ایران بسیار فاحش است. رقمی نزدیک به یک‌میلیون بشکه در روز.

در آمار منتشرشده اوپک مثلا برای عربستان، بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک، اختلاف ارقام چیزی حدود ۴۰ ‌هزار بشکه است و برای اکوادور کوچک‌ترین تولیدکننده اوپک رقمی حدود ۹ ‌هزار بشکه. یعنی تفاوت میان آمار مستقیم کشورها با آمار ثانویه، یا آمار اوپک چندان چشمگیر نیست. اما اختلاف میان این دو رقم برای ایران روز به روز بیشتر شده است.

«غلامحسین حسن‌تاش»، کارشناس نفت و انرژی، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: «آمار ثانویه قابلیت اتکای بیشتری دارند چراکه متوسط آمار شش نهاد بین‌المللی است. همیشه این حالت وجود داشته است که کشورها به آمار اوپک اعتراض دارند، اما در کل به اعتقاد من آمار ثانویه بنا به اعتبار منابعشان قابلیت اتکای بیشتری دارند.»

اما فارغ از اختلاف میان آمار اوپک و آمار مستقیم، کسی کاهش تولید نفت در ایران را منکر نیست. مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی گزارشی منتشر کرد و از کاهش روزانه یک‌میلیون بشکه‌ای نفت کشور خبر داد.

کاهش تولید نفت را به عوامل گوناگون بازمی‌گردانند. تحریم، نبود سرمایه و کاهش تقاضا. آقای «حسن‌تاش» معتقد است کاهش تولید نفت ایران تا حدی به خاطر تحریم‌هاست: «کاهش تولید البته که با تحریم‌ها مرتبط است. اما من در کنار پذیرش این نکته معتقدم سوءمدیریت نیز در آن بی‌تاثیر نیست و این مساله‌ای است که با آغاز تحریم‌ها از نظرها دور مانده. در واقع ما در سایه تحریم‌ها سوءمدیریت و از دست دادن ظرفیت‌ها و فرصت‌های هم‌اینک موجود را می‌پوشانیم. به اعتقاد من اگر همین حالا هم تحریم‌ها را ملغی کنند با این وضعیت توان تولیدی ما بیشتر از ۳ - ۴ ‌میلیون بشکه در روز نیست.»

این کارشناس امور انرژی فرسودگی چاه‌های نفت را هم خطری دیگر در راه تولید نفت ایران می‌داند: «باید توجه داشت که در میان ده‌ها میدان نفتی موجود در کشور بیش از ۶۰ ‌درصد نفت‌خام کشور از شش میدان و بیش از ۸۰ ‌درصد از نفت تنها از ۱۲ میدان بزرگ تولید می‌شود. اغلب میادین بزرگ نفتی کشور که از سطح تولید بالایی برخوردار هستند و عمده نفت کشور را تولید می‌کنند دوران کهولت را می‌گذرانند و عمر آنها به نیمه‌دوم رسیده است و منحنی تولید این میادین در ناحیه نزولی قرار دارد.»

برای همین باید سرمایه بسیار جذب کرد و از فناوری‌های روز دنیا استفاده کرد. آقای «حسن‌تاش» در این زمینه می‌گوید: « متوسط تولید هر چاه نفت در مناطق خشکی کشور که در اوج خود، بیش از ۲۶ ‌هزار بشکه در روز بوده است اینک به کمتر از دو‌هزار بشکه در روز کاهش یافته است و تعداد چاه‌های تولیدی که در اوج تولید نفت ایران در سال ۱۳۵۲ حدود ۲۷۰ چاه بوده است اینک به بیش از هزار و ۵۰۰ چاه تولیدی رسیده است.

بنابراین صنعت نفت ایران از این ناحیه با یک افت طبیعی روبه‌رو است. در چنین شرایطی حفظ سطح تولید، نیازمند برنامه‌ریزی، اعمال مدیریت قوی، سرمایه‌گذاری کافی و به‌کارگیری فناوری‌های لازم است.» مساله‌ای که اکنون برای صنعت نفت ایران دور از دسترس است. سرمایه و فناوری‌های داخل، توان حل بحران نفت کشور را ندارند و به سبب تحریم‌های یک‌جانبه غرب علیه صنعت نفت و گاز ایران جذب سرمایه و فناوری کاری دشوار شده است.

ایران به تازگی برای جذب هندی‌ها به بازار نفت ایران به این کشور پیشنهاد داده با ایران قرارداد «مشارکت در تولید» منعقد کند، قراردادهایی که برای مدتی طولانی از طرف مقام‌های نفت کشور غیرقابل قبول دانسته می‌شد.

آقای «حسن‌تاش» در واکنش به این خبر به «شرق» می‌گوید: «مساله این است که هندی‌ها اصلا توانایی خاصی در بخش بالادستی نفت ندارند. آن به کنار، سرمایه قابل‌توجهی هم ندارند و به نظر من این اتفاق نخواهد افتاد. این کار برای هندی‌ها بازی سیاسی است. به ایران می‌آیند و از آن طرف از آمریکا کسب امتیاز می‌کنند. به طور کلی هندی‌ها شرکای قابل اعتمادی نیستند.»

ایران در حالی به رتبه پنجم تولیدکنندگان نفت اوپک سقوط می‌کند که از سال گذشته اتحادیه اروپا خرید نفت از ایران را ممنوع اعلام کرد و آمریکا خریداران نفت ایران را مستحق تحریم دانست. آقای «حسن‌تاش» برای حل این مشکل پیشنهاد می‌کند: «افت تولید و کاهش نفوذ در بازار جهانی و خصوصا اوپک با هم پیوسته‌اند. وقتی تولید نفت کاهش یابد طبیعتا نفوذ هم کاهش خواهد یافت. جبران افت تولید و احداث میادین جدید نیاز به سرمایه خارجی دارد. به طور کلی همه اینها مستلزم این است که شرایط بین‌المللی ایران متحول شود. از طرفی تحریم تولید نفت ایران است؛ و از طرفی تحریم سرمایه‌گذاری و جذب تجهیزات خارجی. دوستانمان را از دست داده‌ایم و این روی جایگاه سیاسی ما تاثیر می‌گذارد.»

بنا بر اخبار از آغاز تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا، تولید و صادرات نفت کشور به طور مستمر کاهش یافته است. بنابر آخرین گزارش اوپک تولید نفت کشور در ماه گذشته نسبت به دوره مشابه سال گذشته رقمی بالغ بر نیم‌میلیون بشکه کاهش یافته است.