براساس اطلاعیه‌ای که واتیکان روز دوشنبه ۲۳ بهمن/۱۱ فوریه  منتشر کرده پاپ بندیکت شانزدهم گفته است که قوای ذهنی و جسمی‌اش طی ماه‌های گذشته کاهش یافته‌اند و او نمی‌تواند وظیفه‌اش را آن چنان که باید به خوبی انجام دهد. از این رو، او تصمیم گرفته است  روز بیست و هشتم فوریه  از مقامش کناره گیری کند.

یوزف راتسینگر در سال ۱۹۲۷ در ایالت بایرن آلمان به دنیا آمد. در سال ۱۹۵۱ کشیش شد و در سال ۱۹۷۷ به جایگاه اسقف اعظم مونیخ دست یافت. در سال ۲۰۰۵ پس از مرگ ژان پل دوم به عنوان پاپ برگزیده شد. او نخستین شهروند آلمانی بود که طی نزدیک به هزار سال  به درجه اسقف اعظم رسید.

پس از بیش از ۵۰۰ سال این نخستین بار است که یک پاپ از مقام خود کناره می‌گیرد. آخرین مورد به پاپ گریگوری دوازدهم باز می‌گردد که در سال ۱۴۱۵ از مقام خود کناره‌گیری کرد.

به گفته یکی از سخنگویان واتیکان، حتی نزدیک‌ترین دستیارانش نیز از تصمیم او به استعفا اطلاع نداشته‌اند. ماریو مونتی، نخست وزیر ایتالیا گفته که از شنیدن خبر استعفای پاپ شوکه شده است.

پیش از این خدمتکار مخصوص پاپ به دلیل افشای اطلاعات مربوط به مسائل داخلی واتیکان بازداشت شده بود. رسوایی درز این اطلاعات که به “واتیلیکس” مشهور شد، خشم پاپ را برانگیخته بود. این مدارک مدعی فساد، سوءمدیریت و بحران‌های داخلی در واتیکان بودند.

یوزف راتسینگر در مدت هشت سال کارش در سمت پیشوای کاتولیک‌های جهان، با چالش‌هایی از قبیل پرونده رسوایی جنسی کشیشان و شمار رو به کاهش کاتولیک‌های اروپا و آمریکای لاتین روبه رو بود.

بندیکت شانزدهم اعتقادات محکمی در مخالفت با برخی بدعت های پیشنهادی سال‌های اخیر نشان داد؛ که تبلیغ برای کشیش شدن زن‌ها و هم‌جنس‌گرایی در میان آنها بوده است. وی هم جنس‌گرایی را گناهی شیطانی خوانده و در مورد ترکیه گفته است که این کشور اکثر شهروندان آن مسلمانند، در اروپای مسیحی جایی ندارد.

طی سال هایی که بر مسند پاپ تکیه زد، بندیکت شانزدهم سخنان بسیاری در مخالفت تند با سقط جنین، جلوگیری از بارداری، و سکولاریسم ایراد کرد.

واتیکان اعلام کرده که پاپ جدید، تا ماه آوریل و پیش از فرا رسیدن عید پاک انتخاب خواهد شد.

***

گمانه‌زنی در مورد کناره‌گیری و جانشین بندیکت شانزدهم

دویچه وله:

پاپ بندیکت شانزدهم، رهبر کاتولیک‌های جهان علت کناره‌گیری خود را کهولت و ناتوانی جسمی عنوان کرد. ظاهرا اختلاف‌های داخلی در واتیکان و بحران‌های پیاپی در این تصمیم‌گیری غیرمنتظره بی‌تاثیر نبوده است.

یوزف راتسینگر، که از سال ۲۰۰۵ به عنوان پاپ بندیکت شانزدهم رهبری کاتولیک‌های جهان را بر عهده گرفت، ظهر دوشنبه (۱۱ فوریه/ ۲۳ بهمن) اعلام کرد که شامگاه ۲۸ فوریه رسما کناره‌گیری خواهد کرد.

به رغم بحران‌هایی که کلیسای کاتولیک با آن روبروست تصمیم بندیکتشانزدهم برای نزدیکان و مشاوران او نیز غافلگیرکننده بود. این امر یافتن جانشینی برای او را دشوارتر می‌کند.

کلیسای کاتولیک و تغییرات جهان

راتسینگر ۸۵ ساله در سخنانی که در جریان یک مراسم عبادی به زبان لاتین بیان می‌شد، گفته است که به علت کهولت و سن زیاد دیگر از توانایی لازم برای انجام وظایفش برخوردار نیست.

شانزدهم تاکید می‌کند که جهان با شتاب در حال تغییر است و با “پرسش‌هایی که برای زندگی و ایمان از اهمیت والایی برخوردارند” به این سو و آن سو کشیده می‌شود.

راتسینگر می‌افزاید، در ماه‌های گذشته نیروی او چنان تحلیل رفته که باید بر این واقعیت گردن می‌گذاشت که از توانایی روحی و جسمی لازم برای رهبری کاتولیک‌های جهان در چنین شرایطی برخوردار نیست.

وی پیشتر نیز اعلام کرده بود که ممکن است زمانی به دلایل جسمی و سلامتی از سمت خود کناره‌گیری کند. به رغم این از حدود هفتصد سال پیش، که پاپ گریگوری دوازدهم استعفا داد، چنین اتفاقی رخ نداده بود.

معضل پاپ بودن

هانس یورگن شلامپ، کارشناس نشریه‌ی اشپیگل می‌نویسد که کناره‌گیری پاپ با این واقعیت نیز ارتباط دارد که از مدت‌ها پیش اداره “امپراتوری کلیسا” از اختیار او خارج شده است.

در ماجرایی که به “واتیلیکس” مشهور شده و بازداشت منشی مخصوص پاپ را به همراه داشت، اسناد محرمانه و نامه‌هایی افشا شد که جنگ قدرت میان کاردینال‌ها و همچنین بسیاری از مسائل داخلی واتیکان را افشا کرد.

بنابر این گزارش تلاش راتسینگر در ماه‌های گذشته برای جلوگیری از افشای اسناد واتیکان ناکام مانده است. او همچنین قادر به اصلاح ساختار بانک واتیکان که متهم به دست داشتن در پولشویی شده بود، نشده است.

اشپیگل به نقل از ماکس زکلر، دوست قدیمی راتسینگر می‌نویسد کهه پاپ به خاطر “برخی مسائلی که این سمت با خود دارد” عذاب زیادی کشید. به گفته وی، «آدم نمی‌تواند تصور کند که چه درگیری‌هایی در رم وجود دارد.»

رقابت پنهان بر سر جانشینی پاپ

بندیکت شانزدهم در مواجهه با مشکلات مهم کلیسای کاتولیک در سال‌های اخیر، از جمله جنجال بر سر سوء استفاده جنسی کشیشان از کودکان و شکاف روزافزون میان مسیحیان امروزی با واتیکان، نیز توفیق چندانی نداشته است.

در سال‌های گذشته واتیکان جاذبه‌ی خود را در نظر بسیاری از مؤمنان مسیحی از دست داده و خروج از کلیسا به ویژه در کشورهای ثروتمند اروپا و آمریکا روندی رو به رشد داشته است.

ظاهرا موضوع جانشینی پاپ از مدت‌ها پیش مطرح بوده اما کارشناسان معتقدند پیش‌بینی نتیجه‌ی این رقابت‌ها هرگز کار ساده‌ای نبوده و نیست.
در کلیسای کاتولیک گروه‌های افراطی، محافظه‌کار، لیبرال و گروه‌های کوچکتر و پراکنده‌ای صاحب نفوذ هستند. در کنار این گروه‌ها جناح‌بندی‌هایی نیز بر مبنای تقسیمات جغرافیایی وجود دارد.

در میان این جناح‌بندی‌ها کاردینال‌های اسپانیایی – آمریکای لاتینی از نفوذ درخور توجهی برخوردارند و قدرت جناح کاردینال‌های آمریکایی نیز در سال‌های گذشته رو به افزایش بوده است.

کاردینال‌های ایتالیایی نیز همواره یک طرف رقابت بر سر تکیه زدن بر جایگاه پاپ بوده‌اند و از مزیت قرار داشتن واتیکان در رم نیز به خوبی بهره می‌گیرند.

نگران “شکاف در کلیسا”؟

به گفته‌ی کارشناسان در میان گروه‌ها و جناح‌های مختلف نیز بر سر بسیاری از مسائل روز و نحوه مواجهه کلیسا با معضلات و ملزومات دنیای مدرن اختلاف‌های فراوانی وجود دارد. در دوران راتسینگر راه بر هر گونه اصلاحات اساسی در کلیسا سد شده بود.

انتظار می‌رود بندیکت شانزدهم که از محافظه‌کاران سرسخت کلیسای کاتولیک محسوب می‌شود در بحث‌هایی مربوط به انتخاب جانشین خود نقش فعالی بر عهده بگیرد. به این ترتیب این بحث‌ها دشوار بتواند در جهت گسست از میراث یوزف راتسینگر به نتیجه برسد.

سخنگوی واتیکان، فدریکو لومباردی ابراز امیدواری می‌کند که انتخاب پاپ جدید پیش از فرارسیدن عید پاک انجام شود. در ماه مارس کاردینال‌های سراسر جهان در واتیکان گرد هم می‌ایند و مطابق مرسوم تا تعیین جانشین بندیکت شانزدهم این محل را ترک نمی‌کنند.

سخنگوی واتیکان اعتراف می‌کند که کلیسای کاتولیک با مشکلات بزرگی روبروست، اما او نگران به وجود آمدن “شکاف در کلیسا” نیست.

تحلیلگر اشپیگل این پرسش را مطرح می‌کند که کشمکش در کلیسای کاتولیک تا چه حد باید باشد که سخنگوی واتیکان که معمولا بسیار محتاطانه در مورد مسائل صحبت می‌کند، چنین عبارتی انتخاب کرده است؟