iran-emrooz.net | Tue, 11.09.2012, 19:47
تعریف امروز از «سوداگران مرگ» به عنوان اهداكنندگان اعتیاد و نیستی با تعریف دیروز متفاوت است. مخدرهای امروزی لزوما آن بستههای كوچك كثیف كه مخفیانه رد و بدل میشد، نیست و فروشندگانش نیز در اذهان عموم شاید به عنوان یك قاچاقچی تعبیر نشوند، محصولات افیونی امروزی توسط افرادی با ظاهری موجه و فریبنده و در مكانهایی لوكس و گرانقیمت با وعدههایی وسوسه كننده در قالب كرم و پودرهای بدنسازی و عطر و ادكلن و شكلات و آدامس و ... ارایه میشود.
شادابی و جوانسازی پوست، لاغری در خانمها، افزایش قوای جسمی مردان، از بین بردن بودی بد دهان و صدها ادعای دروغین دیگر كه البته برای مخاطب بسیار جذاب است، ارمغان نامیمون سوداگران امروزی است كه نهایتا جز «اعتیاد» این بلای خانمانسوز، ثمر دیگری ندارد. البته این سوداگران مدعی درمان قطعی اعتیاد آن هم در مدت زمانی كوتاه مثلا ۵ تا ۷ روزه هم هستند؛ درمانی كه خود سرآغاز اعتیاد به موادی سنگینتر است.
سوداگران مرگ امروزی كه بر ماشینهای مدل بالا سوارند، لباسهای ماركدار و به اصطلاح امروزی میپوشند و با ظاهری زیبا، خوش اندام و فریبنده سعی در جلب اعتماد افراد دارند، برای فروش محصولات مرگبارشان خود را به عنوان الگو مطرح میكنند و آرایشگاهها و سالنهای ورزشی برایشان از مهمترین مكانها در جذب مخاطب است.
دكتر فیروزه جعفری، رییس اداره پیشگیری، درمان و كاهش آسیب وزارت بهداشت در این باره در گفتوگو با خبرنگار «سلامت» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، نسبت به مصرف مواد خوراكی، آرایشی و بهداشتی قاچاق و احتمال زیاد استفاده از تركیبات محرك در این مواد هشدار داد و گفت: تمام محصولات با ماركهای خارجی كه تاییدیه وزارت بهداشت را ندارند و به صورت قاچاق وارد كشور میشوند اعم از پاستیل، شكلات، آدامس، عطر، ادكلن و ... میتوانند مورد تردید باشند. سردسته این مواد در میان مواد خوراكی، پاستیلها، نوشابههای انرژی زا و شكلاتها هستند و البته انواع اسپریهای خوشبو كننده دهان، آدامسها و قرصهای مكیدنی هم در این زمینه مطرح هستند. هر چند ممكن است گاهی میزان مواد محرك به كار رفته در آنها كم باشد اما همین میزان هم راهی است كه فرد را با بو و طعم مواد آشنا كرده و بایولوژی مغز را آماده میكند كه در آینده به سمت مصرف مواد بیشتر حركت كند.
وی با تاكید بر آنكه خانوادهها باید هوشیار باشند كه فرزندانشان با چه افرادی رفت و آمد دارند و این افراد تا چه حد معیارهای فرهنگی آن خانواده را رعایت میكنند، افزود: افرادی كه چنین موادی را عرضه میكنند خود را با گروه هدف متناسب میكنند و در این مسیر مبحث social marketing را به خوبی مد نظر دارند؛ به این معنا كه اگر گروه هدف عرضه مواد زنان هستند، احتمالا این عرضه توسط زنانی با ظاهری فریبنده، خوش هیكل، زیبا و در سالنهای ورزشی و آرایشگاهها عرضه میشود و سعی میكنند از این طریق هم اعتماد فرد را جلب كنند و هم خود را به عنوان یك الگو نشان دهند.
جعفری ادامه داد: در گروه هدف نوجوانان نیز افرادی از میان دوستان یا كسانی كه چند سال از خودشان بزرگترند انتخاب میشوند كه با استفاده از ماشینهای مدل بالا و لباسهای امروزی ماركدار طرح رفاقت میریزند، دوستی ایجاد میكنند و مدعی میشوند كه اگر میخواهی مانند ما شوی راهش آن است كه فلان پودر و فلان ماده را مصرف كنی.
وی افزود: بر این اساس این موضوع مهم است كه چه كسی این مواد را عرضه میكند؛ چرا كه واقعیت آن است كه هر روز یك ماده جدید وارد بازار میشود و اگر قرار باشد با ورود هر ماده جدید، آموزشها نیز از سر گرفته شود همچنان در نقطه صفر درجا خواهیم زد. در مجموع افرادی كه ادعاهایی خارج از شرایط فرهنگی و خانوادگی دارند، كسانی هستند كه باید به آنها شك كرد و ممكن است عرضه كننده مواد باشند.
اعتیاد با طعم آدامس، نوشابه، خوشبوكننده دهان و ...
رییس اداره پیشگیری، درمان و كاهش آسیب وزارت بهداشت بر اهمیت مبحث مواد "دروازهای اعتیاد" در نوجوانان تاكید و به وسعت بالای این مواد اشاره كرد و گفت: این مواد معمولا از طرقی مانند آدامسها، نوشابهها، مواد خوشبو كننده دهان و ... ارایه میشوند و كنترلشان بسیار مشكل است. از طرف دیگر با این مواد به عنوان داروها و مواد قاچاق برخورد میشود و لزوما به عنوان مواد مخدر با آنها برخور نمیشود.
جعفری با بیان این كه شیوع مصرف چنین موادی زیاد است و حتی ممكن است ناآگاهانه در فروشگاههای معتبر هم عرضه شوند، تاكید كرد: البته این مواد دروازهای، وابستگی هم ایجاد میكنند؛ به طوری كه از سنین پایین فرد را هر چند به مقدار كم با مواد آشنا میكنند و همین موضوع سبب میشود تمایل فرد به این مواد به مرور زمان بیشتر شود. مستندات نشان میدهند كه وقتی فردی از طریق "ماری جوآنا" محرك مصرف میكند به تدریج به سمت شیشه و مصرف تزریقی هروئین حركت میكند و این پروسه ممكن است همچنان ادامه یابد.
وی نسبت به مصرف نوشابههای انرژیزا بویژه در كودكان هشدار داد و گفت: مصرف این نوشابهها در كودكان جز آن كه ممكن است در سلامت جسمیشان تاثیر داشته باشد، میتواند زمینهساز مصرف مواد محرك در آینده نیز باشد.
وقتی ناقوس مرگ در سالنهای ورزشی وآرایشگاهها طنین انداز میشود...
رییس اداره پیشگیری، درمان و كاهش آسیب وزارت بهداشت همچنین عرضه مواد بدنسازی در باشگاههای ورزشی و كرمها و مواد عرضه شده در آرایشگاهها برای جوانسازی و شادابی پوست و خطر بروز علایم مصرف مواد محرك را مورد اشاره قرار داد و افزود: مواد بدنسازی نیز ویژگیهای خاص خود را دارند؛ هر چند گزارش مستندی درباره بروز علایم مصرف مواد محرك به دنبال مصرف مواد بدنسازی ارایه شده در باشگاهها موجود نیست، اما گزارشهای بسیاری داریم مبنی بر آن كه به نظر میرسد مصرف كنندگان مواد بدنسازی در باشگاهها پس از مدتی دچار علایم مصرف مواد محرك میشوند؛ از علایم سرخوشی، هذیان و توهم گرفته تا علایم شدید پرخاشگری و سایكوز. حتی در مواردی گزارشهای منجر به مرگ هم داشتهایم. بنابراین باشگاههای بدنسازی هم برای زنان و هم برای مردان از جمله مواردی است كه باید مراقب بود؛ در مردان برای افزایش انرژی و بدنسازی و در زنان برای لاغری.
وی افزود: قرصها و پودرهای لاغری با ادعاهایی عجیب نظیر 10 كیلو كاهش وزن در طول یك ماه مطرح میشوند، نباید شك كرد كه چنین تركیباتی حتما محرك دارند. كرمها و موادی نیز كه برای جوانسازی و شادابی پوست عرضه میشوند همه حاوی مواد محرك هستند.
وی در پاسخ به سوال ایسنا درباره نظارت بر سالنهای ورزشی و آرایشگاهها، گفت: صنف سالنهای آرایشی زنان تهران و همچنین صنف سالنهای ورزشی عنوان میكنند كه در آرایشگاهها و سالنهای ورزشی مجاز، چنین مواردی نیست. این صنوف نیز مانند دیگر صنوف درگیر سالنهای غیرمجازند و البته هیچ صنف، اداره و یا سازمانی به غیر از پلیس و سیستم قضایی، مسوولیت اماكن غیرمجاز را نمیپذیرد.
شایعترین مواد دروازهای اعتیاد در ایران را بشناسید
رییس اداره پیشگیری، درمان و كاهش آسیب وزارت بهداشت در توضیح شایعترین مواد دروازهای اعتیاد به ایسنا گفت: در حال حاضر «سیگار» شایعترین مواد دروازهای اعتیاد در تمام دنیاست و پس از آن الكل مطرح میشود. متاسفانه به دنبال تاثیرات سوء شبكههای ماهوارهای و با این توجیه كه الكل متفاوت از مواد است، وابستگی ندارد و اتفاقی نمیافتد، شاهد افزایش مصرف الكل در نوجوانان و جوانان هستیم؛ این در حالیست كه الكل به مراتب خطرناكتر از مواد است.
وی حشیش را دیگر ماده دروازهای اعتیاد در كشور خواند و گفت: "حشیش" معادل "ماری جوآنا" در كشورهای دیگر است كه از تركیبات شاهدانه بوده و در گروه محركها تقسیم بندی میشود. معمولا در نوجوانان 14 – 15 ساله به عنوان آغازگر مصرف مواد، مطرح است و ممكن است مقداری انرژی، هذیانها و توهمات خوشایند برای فرد مصرف كننده ایجاد كند.
جعفری از "پان" (ناس) به عنوان دیگر ماده دروازهای نام برد و گفت: البته این ماده در تمام كشور وجود ندارد و بیشتر در سمت جنوب و جنوب شرق كشور، شیراز، كرمان و زاهدان مطرح است. این ماده عمدتا در افغانستان مصرف میشود. با توجه به مطرح بودن این ماده در برخی استانهای جنوبی و جنوب شرقی، دانشگاه علوم پزشكی شیراز طرح "پان" را به اجرا درآورد و در قالب این طرح، اطلاع رسانی وسیعی صورت گرفت و از تمام سازمانهای مرتبط با پیشگیری كمك گرفته شد. مرحله دوم این طرح نیز در حال انجام است تا مشخص شود به دنبال آموزشهای ارایه شده، دانش مردم چه میزان ارتقا یافته است.
وی افزود: "پان" را به نام "بیت" هم میشناسند و این مواد، موادی هستند كه بیشتر به صورت جویدنی استفاده میشوند و ممكن است تركیبات آن را در آدامسها به كار برند و از آنجا كه حالت گیاه مانند دارند به عنوان خوشبوكننده دهان نیز عرضه میشوند. عرضه چنین موادی در مناطق مذكور و در دكههای كنار مدارس به وفور صورت میگیرد و از آنجا كه عرضه چنین موادی در این مناطق به صورت وسیع صورت میگیرد ممكن است نتوان نظارت كامل را داشت بنابراین در صورتی كه كسی خبری از عرضه این مواد دهد، نیروی انتظامی برخوردهای لازم را انجام میدهد.
نگرانی وزارت بهداشت از عرضه گیاهان و تركیبات محرك در عطاریها
رییس اداره پیشگیری، درمان و كاهش آسیب وزارت بهداشت در ادامه از گیاه "ماهوانگ" به عنوان یكی دیگر از مواد دروازهای اعتیاد نام برد و گفت: "ماهوانگ" نام چینی "افدرین" است كه در بسیاری از عطاریها عرضه میشود. این درحالیست كه عرضه افدرین در داروخانه تنها با نسخه پزشك و در تعداد محدود ارایه میشود. ماهوانگ میتواند به مقدار زیادی در عطاریها موجود باشد و تركیبات مختلفی از آن ساخته شود. تمام پودرهای لاغری چینی كه حتی به عنوان پودرهای گیاهی، قرصها و شربتهای باكلاس شناخته میشوند ماهوانگ داشته و محرك دارند. حوزه عطاریها و عرضه تركیبات این چنینی بسیار برای ما اذیت كننده و نگران كننده است؛ چرا كه مصرف مواد محرك با استفاده از چنین گیاهانی آغاز و نهایتا میتواند به شیشه بیانجامد.
سوء مصرف ریتالین در دانشجویان و خطر اعتیاد به شیشه
وی نسبت به مصرف "ریتالین" در دانشجویان به عنوان زمینهساز اعتیاد به "شیشه" هشدار داد و گفت: در این زمینه خیلی نگرانیم به ویژه در دانشگاههای دولتی. "ریتالین" از جنس آمفتامینها اما به شكل دارویی است و برای درمان بیش فعالی در كودكان استفاده میشود. ریتالین مانند تمام مواد محرك خواب را كم، انرژی را زیاد، حافظه كوتاه مدت را تقویت و فرد را سرحال و شاداب نشان میدهد. به همین جهت دانشجویان به دلایل مختلف از آن استفاده میكنند. ممكن است برخیها به دانشجویانی كه از شهرهای كوچك به شهرهای بزرگتر وارد میشوند، كمبود اعتماد به نفس دارند و ... مصرف "ریتالین" را توصیه كنند. از طرف دیگر امتحانات دانشگاهها همیشه در یك مقطع كوتاه و پشت سر هم برگزار میشود؛ موضوعی كه همواره نسبت به آن انتقاد داشتهایم؛ به همین دلیل ممكن است دانشجو از همان ترم اول مصرف "ریتالین" را آغاز كند. در این میان ممكن است این ماده اصطلاحا به فردی نسازد و دنباله مصرف را نگیرد، عدهای ممكن است در كوتاه مدت مصرف كنند، اما عدهای نیز ممكن است در همان مقطع وابسته شوند و دوز مصرف همچنان افزایش یابد تا جایی كه قادر به تهیه دارو از داروخانه نباشند و به این ترتیب است كه مصرف "شیشه" به عنوان ماده جایگزین را پی میگیرند؛ مادهای كه پول كمتری بابت آن میپردازند، زحمت تهیه آن كمتر است و مصرف آن نیز سادهتر است و به این ترتیب است كه داستان تازه آغاز میشود.
جعفری به اقدامات انجام شده برای آشنایی دانشجویان با مواد اشاره كرد و گفت: اقدامات خوبی در زمینه آگاهسازی دانشجویان، آشنایی با مواد و برگزاری كلاسهای مهارتهای زندگی آغاز شده است.
وی افزود: البته در حوزه "ریتالین" این نگرانی را داریم كه اصرار بر مباحث آن در حوزه اعتیاد سبب شود مردم نسبت به جنبه درمانی "ریتالین" نیز بدبین شوند و از ارایه این دارو به بچه مبتلا به ADHD (بیش فعال) كه نیازمند آن است، خودداری كنند. هشدار آن است كه عدم درمان كودكان مبتلا به ADHD، خود ریسك فاكتور اعتیاد است. بنابراین با تجویز روانپزشك اطفال، مصرف "ریتالین" مشكلی ندارد. بررسیهای انجام شده نیز نشان میدهند مصرف این دارو در كودكی برای درمان ADHD (البته با تجویز روانپزشك) دلیلی برای ابتلا به اعتیاد در بزرگسالی نیست.
گوشهگیری، پرخاشگری، تغییر در اشتها و خواب نوجوانان را جدی بگیرید
وی در بخش دیگری از گفتوگوی خود با ایسنا، به خانوادهها توصیه كرد كه تغییر رفتارهای نوجوانان را جدی بگیرند و گفت: گوشهگیری، پرخاشگری، تغییر در اشتها و خواب و ... نوجوانان اغلب به رفتارهای نوجوانی تعبیر میشود در حالی كه این موضوع میتواند به مصرف مواد محرك مرتبط باشد و علایم جدی مصرف مواد نظیرهذیان، توهم، پرخاشگری خارج از كنترل و ... زمانی آغازمیشود كه ارتباطات نامناسب شكل گرفته و علایم كامل وابستگی بروز میكند. بر این اساس لازم است خانوادهها نسبت به چنین علایمی در نوجوانان و جوانان خود حساس باشند.
"نه" گفتن را به فرزندان خود بیاموزید!
رییس اداره پیشگیری، درمان و كاهش آسیب وزارت بهداشت درباره چگونگی درمان اعتیاد به محركها نیز گفت: درمان اعتیاد به مواد محرك بسیار مشكل است و بر همین اساس درمان مواد دروازهای اعتیاد را در حوزه پیشگیری مطرح میكنیم تا فرد به سمت مصرف مواد سنگینتر نرود. درمان اعتیاد به چنین موادی بیشتر از جنس توصیه به خانواده و فرد، افزایش اعتماد به نفس و یاد گرفتن مهارتهای نه گفتن است. اما اگر فرد این مواد را طولانی مدت مصرف كرده و واقعا وابسته شده باشد باید درمان وابستگی انجام شود. درمان وابستگی به مواد محرك نیز مشكل بوده، از جنس روان درمانی است، طولانی مدت است و حداقل شش ماه تا یك سال زمان میخواهد و نیازمند جلسات مستمر فردی و گروهی خانواده است تا فرد بهبود یابد.
به گفته وی، اكنون درمانگرانی در كشور هستند كه اقدامات مربوط به درمان اعتیاد به محركها را انجام میدهند. برای درمان محركها در كشور اكنون بخشهایی از روش درمانی "ماتریكس" اجرا میشود، به این منظور آموزشهایی ارایه شده و به زودی سراسری میشود. توصیه در نوجوانان آن است كه فردی كه به این مواد وابسته شدهاند حتما به روانپزشك و ترجیحا روانپزشك كودك و نوجوان مراجعه كند.