جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - Friday 29 March 2024
ايران امروز
iran-emrooz.net | Sat, 26.11.2011, 13:54



خبرآنلاین / بهرام امیر‌احمدیان

زمانی ترکیه کشور کودتاها و نابسامانی بود. اما امروز این جمهوری شگفت آور الگویی شده است برای توسعه کشورهای اسلامی.

اردوغان قول داده است ترکیه را در سال ۲۰۲۳ به یک قدرت جهانی تبدیل کند. این سال برابر خواهد بود با یکصدمین سال بنیانگذاری جمهوری ترکیه. در سال ۱۹۲۳ جمهوری ترکیه بنیانگذاری شد، کشوری ضعیف شده از تبعات جنگ جهانی یکم، وارث امپراتوری بزرگ عثمانی که بسیاری از قلمرو آن از دست رفته بود. شاید در آن دوره با احساس سرخوردگی که ترکها از این وضعیت داشتند، باور نمی کردند که روزی بتوانند «نه» بگویند، آن هم به آمریکا در حمله به عراق با گذر نیروها از خاک ترکیه در سال ۲۰۰۳ و شاید برخی موارد «نه» به اتحادیه اروپا. اما امروز ترکیه در جایگاه دیگری قرار گرفته است. تجزیه امپراتوری عثمانی ضربه ای بزرگ بر مردمی بود که حتی در سرزمین خویش بیگانه بودند. با اینحال آنان با درایت و پشتکار و پشتگرمی که داشتند توانستند ملت جدیدی بسازند ملت ترک، با احساس ناسیونالیستی قدرتمند متکی بر زبان و ادبیات ترکی و البته پویایی و خودباوری.

اگر نظری به مرزهای غربی ترکیه بر روی نقشه جغرافیا انداخته شود می توان دریافت که تقسیم جهان پس از جنگ جهانی یکم و قدرتهای استعماری آن زمان چگونه بر این کشور ستم روا داشته اند. جزایری که نزدیکترین فاصله با سرزمین اصلی ترکیه دارد به یونانی داده شده است که بیشترین فاصله را از سرزمین اصلی یونان دارند.

در سالهای گذشته در رسانه های ایران همیشه ترکیه را با بدهی های بزرگ معرفی می کردند و با نوعی تحقیر گفته می شود که دولت ترکیه میلیاردها دلار بدهی به بخش خصوصی خود و به دولتهای خارجی دارد. اما ترکها هوشمندانه رفتار کردند. آنها وامها را نه برای برگزاری جشنها و آیینها و کمک به متحدان و بذل و بخشش به دوست و بیگانه یا در راه ایدئولوژی و تسلیحات، بلکه صرف سرمایه گذاری ثابت در بخشهای مولد اقتصادی و سرمایه های انسانی کردند. در دانشگاههای خود برای پاسخگویی به نیاز بازار و نه افزایش کمی تعداد فارغ التحصیلان، نیروی انسانی ماهر و متخصص تربیت کردند. منابع محدود بود و کار زیاد. بهره وری شرط نخست بود برای هر اقدام.

ترکیه در سالهای گذشته با تورم بالایی روبرو بود و به دنبال راه حلی برای کاهش تورم. در زمان وزارت کمال درویش در مقام وزیر اقتصاد ترکیه، تورم در این کشور تک رقمی شد. تورمی که در ترکیه حتی به حدود ۱۲۰ درصد نیز رسیده بود. راه حل، کاهش ۱۵ درصدی دستمزد کارمندان دولت و در نتیجه کاهش هزینه های دولت و سرانجام جلوگیری از رشد نقدینگی بود. در نهایت تورم یک رقمی شد. بعد از شوک اقتصادی چند سال گذشته، ترکیه بر اساس برنامه ریزی محمود درویش از عناصر کلیدی ترک در بانک جهانی، سیاست اقتصادی بسیار موفقی را پشت سر گذاشت. به طوری که اکنون این کشور به یکی از باثبات ترین کشورها از لحاظ ریسک اقتصادی تبدیل شده است.

مردان بزرگی بر اقتصاد ترکیه رهبری داشته اند. بعد از تورگوت اوزال بود که خصوصی سازی و کاستن از تصدی گری دولتی بکار گرفته شد. امروزه بخش خصوصی قدرتمند ترکیه است که در کشور و فضای بین الملل حضور دارد و دولت تسهیل کننده راه فعالیت بخش خصوصی و نه در برابر آن.

ترکیه با حکومتی لائیک مردمانی به مراتب مذهبی تر از هر کشور اسلامی دارد. در این کشور دین و دولت از هم جدا هستند. هنگام نمازهای پنجگانه همه مساجد از نمازگزاران پر می شود و هیچ دستوری از سوی کسی یا نهادی و رهبری درباره شعائر دینی به مردم داده نمی شود. اعیاد دینی از جمله قربان و فطر با شکوه تمام برگزار می شود و نوروز نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

در دانشگاه آیدین استانبول ترکیه، تابلویی از آتاتورک نصب شده است که در آن یکی از گفته های مصطفی کمال نقش بسته است: «در زندگی رهبر حقیقی علم است». همچنین در حیاط دانشگاه بنر بزرگی بر دیوار نصب شده که نخست وزیر اردوغان در جمع دانشگاهیان ایستاده است و گفتاری از او نوشته شده است: «قدرت ما در کادرهای آکادمیک ما نهفته است». هم در گفته آتاتورک و هم در گفته اردوغان هیچ بوئی از ایدئولوژی ترکی دیده نمی شود. زمانی ترکیه را محکوم به پیروی از پان ترکیسم می کردند.

آقای اردوغان در ماه رمضان گذشته همراه همسر و هیاتی عالی رتبه از بازرگانان و اقتصاد دانان(و نه دوستان و آشنایان)همراه با ۹۵۰ میلیون دلار هدیه مردم ترکیه به سومالی رفت و با قحطی زدگان به اظهار همدردی پرداخت و با آنان افطار کرد. درست زمانی که برخی دولتها از روی دلسوزی سینه چاک می کردند، اما وجهۀ همت آنان چیزی دندان گیر نبود و نشد. این عمل ترکیه بازتابی مثبت در جهان اسلام داشت که می تواند جریان سرمایه و باور و اعتماد را به سوی ترکیه هدایت کند و سرمایه های اجتماعی کشور را افزایش دهد.

در جریان تحولات خاورمیانه از زمان حمله عراق به ایران آنان هوشیارانه از فضای موجود بهره گرفتند و هم با ایران و هم با عراق مناسبات اقتصادی برقرار کردند و سرمایه اندوختند و کار کردند. دهه های پیاپی کامیونهای ترک با کار در ایران، سوخت خود را با ارزان ترین قیمت از ایران تامین کردند که بیش از ۱۰ برابر سود حاصل از حمل بار را از درآمد ناشی از سوخت ارزان بدست آوردند. میلیاردها دلار بادآورده در اثر سوء مدیریت از ثروت ایران از این طریق به ترکیه رفت. در آن زمان کامیونهای ترک کامیونهایی فرسوده بودند، اما امروز آنها مجهزترین ناوگان حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی را در اختیار دارند.

ترکیه با همسایگی با اروپا که زمانی بلغارستان و یونان و تنشها و درگیری های قومی و مرزی را رقم می زد و در دریای سیاه با اعضای پیمان ورشو و شوروی هم مرز بود، اینک آن فضا دگرگون شده و ترکیه یکه تاز این میدان است و به ابتکار معمار اقتصادی ترکیه (اوزال) سازمان همکاری های اقتصادی دریای سیاه چارچوبهای همکاریها را با برتری ترکیه ترسیم می کند و ترکیه از آن بهره مند می شود. سواحل دریای سیاه ترکیه، کوهستانی و جنگلی با درختان کاج بهره دهی دیگری به جز توریسم نداشت. آنها نواری از جنگلهای کاج را با درختان فندق جایگزین کردند و هم فرسایش خاک ناشی از برگهای کاج را زدودند و هم درختان میوه با اجاره بهره برداری آن به ساکنان محل، اشتغال مولد ایجاد کردند. اکنون محصول مغز فندق این منطقه کارخانه های شکلات سازی ترکیه و اروپا را تغذیه می کند و سالانه میلیاردها دلار ارز خارجی وارد اقتصاد ترکیه می کند.

در آغاز دوره نخست وزیری اردوغان، سیاست خارجی جدید ترکیه با تکیه بر صاحب نظران و دیپلماتهای برجسته پایه گذاری شد که در آن دکتر احمد داود اوغلو نقشی تعیین کننده داشت که سپس به مقام وزارت رسید و سکان دیپلماسی ترکیه را در دست گرفت. احمد داوود اوغلو متولد سال ۱۹۵۹ در شهر قونیه ترکیه است او فارغ التحصیل رشته علوم سیاسی در سال ۱۹۸۴ از دانشگاه بوسفور است و پس از کسب مدرک فوق لیسانس در رشته روابط بین‌الملل، دکترای خود را هم در این رشته در سال ۱۹۹۹ دریافت کرده است. وی معتقد به استفاده بهینه ترکیه از میراث تاریخی و جغرافیایی خود در سیاست خارجی‌ این کشور است.

داوود اوغلو و حزب عدالت و توسعه در تلاش برای بازگرداندن جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ترکیه، التزام به شش اصل را ضروری می‌دانند: توازن متناسب بین آزادی و امنیت، سیاست به حد صفر رساندن مشکلات با کشورهای همسایه، تأثیر در مناطق داخلی و خارجی، اصل سیاست خارجی چندبعدی، اصل دیپلماسی منسجم و اصل به کارگیری روش دیپلماسی جدید. او نظریه پرداز سیاست جدید ترکیه است که در آن موارد زیر در نظر گرفته شده است.

• ‌ترکیه باید نقش پررنگ، فعال و متناسب با تاریخ پرشکوه گذشته و عمق جغرافیایی خود ایفا کند

• برای اجرای بهتر آن می بایست بر روی قدرت نرم خود سرمایه گذاری کند

• نهادهای سیاسی داخلی این کشور می توانند الگویی برای کشوهای این مناطق باشند؛

• اقتصاد آن بازوی قدرتمندی برای پشتیبانی از این روابط است؛

• ترکیه باید در مدیریت بحران های منطقه ای و بین المللی نقش مهمی را ایفا کند؛

• با همکاری اقتصادی، سیاسی و امنیتی با کشورهای منطقه، نیاز به مداخله قدرتهای خارجی را از بین ببرد

• به جای التماس و صرف هزینه های گزاف برای پیوستن به اتحادیه اروپا، باید روی کشورهای منطقه سرمایه گذاری کند بویژه آنهایی که زمانی جزو امپراطوری عثمانی بودند.

حکومت اردوغان از پیروان چنین سیاستمدارانی (اوزال، اربکان و داوود اوغلو) است که با تیم قدرتمند و هوشمندی از تکنوکراتها و دیپلماتهایی برجسته برخاسته از همان دانشگاهها، کشور را اداره می کنند. کشوری که تنها متکی بر کار است و نه ثروت.

درست زمانی که بحران اقتصادی جهان در سال ۲۰۰۸ شیرازه امور را از هم گسیخته بود و سیل گردشگران و جریان سرمایه به سوی ترکیه را از سوی غرب کم کرده بود، باید جریان سرمایه را وارونه می کردند. دیگر سرمایه ها نه در غرب بلکه در کشورهای نفتی مسلمان عربی خاورمیانه بود که باید به نحوی به سوی ترکیه سرازیر می شد. درگیری و اعتراض شدید اللحن اردوغان به شیمون پرز در کنفرانس داووس او را به قهرمان جهان اسلام تبدیل کرد. اگرچه به ظاهر درگیری بود ولی در باطن هنوز ترکیه با اسرائیل روابط دیپلماتیک و استراتژیک داشت. کشتار ساکنان کشتی کمک به غزه از سوی اسرائیل ماجرا را شدت بخشید و ترکیه فرصتی یافت تا با محکوم کردن اسرائیل وجهه بیشتری در میان مسلمانان بدست آورد. این است نتیجه یک دیپلماسی مثبت، عملگرایی به جای شعار.

اکنون ترکیه در همه جریانهای خاورمیانه و جهان اسلام به نحوی حضور دارد از میانجیگری (در پرونده هسته ای ایران)، مصر، لیبی، سوریه، تا حضور فعال و مستقیم در تونس، لیبی و مصر و الگویی شده است برای کشورهای شمال افریقا تا حکومتی بر سبک و سیاق حزب عدالت و توسعه برپا سازند.

زمانی ترکیه کشور کودتاها و نابسامانی بود. اما امروز این جمهوری شگفت آور الگویی شده است برای توسعه کشورهای اسلامی. در آغاز فروپاشی شوروی همه می پنداشتند (از جمله خود گورباچف) که با انحلال پیمان ورشو دیگر کاری از ناتو ساخته نیست و فلسفه وجودی خود را از دست خواهد داد و ترکیه که حایل بین این دو پیمان است، اهمیت خود را از دست خواهد داد. اما هیچ کدام از این خیالبافی ها و رویاها به وقوع نپیوست. ترکیه مدلی شد برای توسعه کشورهای تازه استقلال یافته مسلمان و حتی غیر مسلمان شوروی سابق. انتقادها آغاز شد، اما ترکیه راه خود را ادامه داد و بدون نفت و انرژی و ثروتهای هنگفت و تنها با تکیه بر ملتی بزرگ، فعال، امیدوار و با پشتیبانی فرهنگ و زبان ترکی به پیش تاخت و از خیلی از کشورهای ثروتمند متکی بر نفت جلو افتاد. رمز پیشرفت ترکیه در یک نگاه کلی خودباوری مردمی است که بر کار، خلاقیت و مدیریت زمان آگاهی دارند و رهبرانی پرورش داده اند که خواستار سربلندی آن ملت است. نخست ترکیه سپس دیگران. چراغی که به خانه رواست بر مسجد حرام است. دموکراسی برای ترکیه و سپس جهان.

در ماه آوریل ۲۰۱۱ شهر ارزروم ترکیه دومین کنفرانس بین المللی «کنسرسیوم دانشگاههای جاده ابریشم» را برگزار کرد. از دانشگاههای ۲۴ کشور جهان در آن شرکت داشتند (از جمله نگارنده این سطور). در سال ۲۰۱۰ این شهر میزبان برگزاری المپیک زمستانی دانشگاههای جهان بود. شهر ارزروم در شرق ترکیه واقع است و منظور دولت ترکیه از برگزاری چنین گردهمایی های بین المللی، امکان جذب سرمایه گذاری و توسعه مناطق دور افتاده کشور است. ارزروم از طریق روابط سازنده با روسا و کادرهای آکادمیک دانشگاههای کشورهای حوزه جاده ابریشم الگوی توسعه خود را صادر می کند و نه انقلاب. این الگو مبتنی بر تعامل سازنده با جهان و آزادی خواهی، احترام به حقوق بشر، سیاست موازنه مثبت با تمام کشورها و ملتهاست. تنش زدایی با همه همسایگان و به حداقل رساندن بحران. با این سیاست ترکیه یارای آن را دارد که همسایه خود سوریه را تشویق یا تنبیه نماید.

در ماه جون ۲۰۱۱ ترکیه میزبان المپیک جوانان اروپا در شهر ساحلی ترابزون در کنار دریای سیاه بود. همه امکانات برگزاری یک المپیک با استانداردهای اروپایی در این شهر ساخته و به موقع آماده شد. تبلیغات گسترده ای برای جذب گردشگر انجام شد. این المپیک اگر چه با هزینه های زیادی برگزار شد ولی ترکیه در عین توانست نشان دهد که می تواند در سطح اروپایی رفتار نماید. ترکیه در بسیاری از امور با اروپا کار می کند و حتی سازمانهای بین المللی دیگر ترکیه را در درون خاورمیانه مورد بررسی قرار نمی دهند، بلکه در سرجمع اروپا می شمارند. اکنون اصطلاح خاورمیانه به اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس، سوریه و لبنان وایران اتلاق می شود.

در ماه اکتبر ۲۰۱۱ شهر استانبول ترکیه میزبان برگزاری «سمپوزیوم اداره مشترک فرهنگی و شکلدهی دوباره مسائل حوزه سه دریا»(خزر، سیاه، مدیترانه) بود. در این گردهمایی شرکت کنندگانی از حوزه سه دریای خزر، سیاه و مدیترانه شرکت داشتند(از جمله نگارنده این سطور). هدف این همایش بستر سازی نوعی تفکر است که ترکیه توانایی مدیریت امور فرهنگی و اقتصادی در منطقه ای را دارد که کشورهای حوزه سه دریا را می تواند به هم پیوند دهد و به عنوان منطقه ای حایل بین حوزه سه دریا به ایفای نقش بپردازد. این آغاز کار است. در این سمپوزیوم نمایندگان شرکت کننده از سوریه، یمن، عراق، لیبی، مصر، تونس همه و همه از نقش مثبت ترکیه اظهار رضایت می کردند و خواهان حضور فعال، مشارکت سازنده ترکیه در پیاده سازی الگوی توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حزب عدالت و توسعه در این منطقه بودند.

سازمانهای اجتماعی و مردم نهاد، نهادهای حقوقی و احزاب از جمله حزب عدالت و توسعه اکنون در حال تدوین پیش نویس قانون اساسی جدیدی هستند که بتواند پاسخگوی همه بخشهای فعالیتهای اقتصادی کشور باشد که امکان جریان سرمایه، آزادی، دموکراسی و حقوق بشر را در ترکیه تامین و راه را برای عضویت ترکیه در سازمانهای همکاری های منطقه ای از جمله اتحادیه اروپا فراهم آورد. طبیعی است نمایندگان پارلمانی که از طریق انتخابات آزاد، بدون فشار از سوی نهادهای دولتی و نمایندگی احزاب برگزیده شده اند، قدرت آن را دارند که با تصویب این پیش نویس ترکیه را در سال ۲۰۲۳ به نقطه ای برسانند که رهبر حزب عدالت و توسعه آن را شعار انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۱ کرده بود.



" width="640" />
 

ايران امروز (نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است.
استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024