اعتماد / مریم جمشیدی

رصد تحولات منطقه‌یی و دید و بازدیدهای سران اسرائیل و عرب با مقامات غربی که طی روزهای اخیر شدت بیشتری یافته، مدعی وقوع اتفاقی قریب الوقوع در روابط آتی تهران و واشنگتن است. این اتفاق را رئیس جمهوری مصر به همراه سایر مقامات عرب در دیدار با وزیر دفاع امریکا، «معامله بزرگ امریکا با ایران» نامیدند و دیروز چند روز پس از آن، چند روزنامه منطقه خاورمیانه ادعا کردند بر اساس یک گزارش محرمانه که دریافت کرده، امریکا درخواست مذاکره را به شورای عالی امنیت ملی ایران داده و هم اکنون منتظر دریافت پاسخ ایران است.

به نوشته این روزنامه‌ها این خبر در گزارش محرمانه یی پیرامون مذاکرات دنیس راس با یک مقام ارشد اروپایی به دست اسرائیل رسیده است. اصل مذاکره ایران و امریکا هم برای کشورهای عضو ۱+۵ و هم متحد کاخ سفید در خاورمیانه یعنی اسرائیل اصلی پذیرفته شده است و باراک اوباما به عنوان پرچمدار این اصل، به خاطر شعاری که از ابتدای ورودش به عرصه ریاست جمهوری امریکا داده، ناگزیر از وعده یی است که ماه‌ها است بر آن تاکید دارد.

با این تفاسیر به نظر می‌رسد سناریوی مذاکره با تهران این روزها با جدیت بیشتری از سوی واشنگتن دنبال می‌شود. این نکته یی است که اگر چه به صراحت از زبان مقامات هیچ یک از دو کشور شنیده نمی‌شود اما شواهدی وجود دارد که بر این امر صحه می‌گذارد. حتی اگر خبر این روزنامه‌ها کمترین اعتباری نداشته باشد، از آنچه در دیدارهای اخیر مقامات امریکا با رهبران اسرائیل، مصر و عربستان رد و بدل شد، می‌توان به چنین پیش فرضی رسید.

هفته گذشته در حالی که باراک اوباما رئیس جمهوری امریکا مشغول رایزنی با همتای اسرائیلی خود بود، سفیر وی راهی کشورهای عرب منطقه شد تا به آنان نسبت به آنچه در رابطه ایران و امریکا در شرف تحول است، اطمینان خاطر بدهد. رابرت گیتس وزیر دفاع ایالات متحده در دیدار با حسنی مبارک رئیس جمهوری مصر سعی کرد این نکته را متذکر شود که نگرانی کشورهای عربی از معامله بزرگ امریکا با ایران بی مورد است.

وی همچنین در جمع خبرنگاران تصریح کرد؛ نگرانی کشورهای عربی از احتمال معامله محرمانه بزرگ میان تهران و واشنگتن غیرواقعی است و هیچ پایه و اساسی ندارد. موضوعی که در گفته‌های رابرت گیتس خودنمایی می‌کرد، تاکید وی بر انجام معامله یی بین دو کشور بود. از سوی دیگر اگر نگاهی به سفرهای پیشین گیتس به خاورمیانه بیندازیم، می‌بینیم سفر اخیر وزیر دفاع به کشورهای عرب متفاوت از دیدارهای قبلی وی است.

اعراب به دلیل حس رقابتی که با ایران برای کسب قدرت و نفوذ در منطقه دارند همواره حالت نه جنگ نه صلح بین ایران و امریکا را برترین حالتی می‌دانند که خواهانش هستند و اما در حالی که حضور هرباره گیتس در سرزمین اعراب با اظهارات تنش‌زای وی همراه بوده است، در آخرین سفر نماینده کاخ سفید به منطقه، نه تنها دیگر اثری از لحن ماجراجویی او در نحوه برخورد با ایران دیده نمی‌شود بلکه با لحنی متفاوت در مقابل سران عرب و حتی خبرنگاران قرار می‌گیرد و از موضعی دیگر سخن می‌گوید. در همان حال تلاش می‌کند تا عرب‌ها نسبت به آنچه به زودی به وقوع می‌پیوندد، آسوده خاطر باشند.

اصرار گیتس بر اینکه معامله بزرگ ایران و امریکا هیچ خطری را برای اعراب پدید نمی‌آورد، از آن جهت است که هر تحولی در روابط بین تهران و واشنگتن و تغییر رویکرد تقابل به توافق به منزله تغییر گسل عرب‌ها در منطقه است و این چیزی نیست که شیوخ عرب آن را برای منافع و قدرت خود بپسندند. آنان بیم آن دارند که امریکا بدون توجه به کشورهای عربی وارد مذاکره شود. به همین علت است که برخی از آنان خواهان تاثیرگذاری بر روند هر گفت وگوی احتمالی هستند.

پیش از این هیلاری کلینتون وزیر خارجه امریکا در سفرش به کشورهای حاشیه خلیج فارس اطمینان داده بود که کاخ سفید سیاست خود در قبال ایران را با آنها تنظیم خواهد کرد.اما گویی همزمان با جدی تر شدن گزینه مذاکره بود که سفر گیتس به منطقه با فاصله‌یی اندک پس از حضور کلینتون در خاورمیانه انجام شد.

در میان اخبار داخلی اگرچه نمی‌توان به صراحت گفته یا خبری را یافت که موید بروز تحول قریب الوقوع در روابط طرفین باشد اما توجه به چند موضوع و رویداد ما را به این سمت رهنمون می‌کند؛ یکی اظهارات محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری کشورمان در دیدار با همتای سوئیسی خود است. رئیس دولت فدرال سوئیس در یادداشت‌هایی که پس از گفت وگو با احمدی نژاد به تحریر درآورد، تصریح کرد؛ رئیس جمهوری ایران گفته است «اگر اوباما بخواهد، می‌تواند دگرگونی در روابط واشنگتن و تهران ایجاد کند و از نظر من هر دیداری باید در همین ماه‌ها انجام شود، چون بعداً مشکل تر خواهد شد.»

انتشار این خبر به نقل از میزبان احمدی نژاد در ژنو، با تکذیب دولت ایران مواجه نشد. در همین حال اخبار دیگری نیز منتشر شد که حاکی از برقراری کانال‌های ارتباطی مقدماتی میان ایران و امریکا بود. اما نکته مهم تر آن «چیزی» است که مقامات امریکایی مدعی شده‌اند بر سر آن معامله یی بزرگ در شرف وقوع است.

البته مقامات این کشور همان طور که تاکید کرده‌اند قصد تعیین ضرب الاجل برای انجام مذاکره ندارند، چراکه بنابر غرور هر دو کشور هرگونه مهلت زمانی امکان دستیابی به یک توافق گسترده را از بین می‌برد. اگر این معامله نیز از سوی طرفین در حال حاضر رسانه‌یی نمی‌شود، به خاطر همان غرور است و اینکه مسائل دیپلماتیک در سایه سکوت زودتر به نتیجه می‌رسند.

با وجود این، به نظر می‌رسد گام‌های اولیه برای آزمایش گزینه مذاکره از سوی دو دولت برداشته شده است؛ گامی که گیتس آن را در دیدار با حسنی مبارک چنین توصیف کرد؛ «اکنون گفت وگوی خاصی بین واشنگتن و تهران نیست، بلکه تماس‌هایی بین دوطرف و نه مذاکرات متداوم جریان دارد.»


ضرب‌الاجل مهرماه برای دور اول گفتگوها با ایران

آفتاب: آمریکا ماه اکتبر (مهر) را به عنوان ضرب‌الاجلی جهت پایان دادن به دور اول گفتگوها با ایران در نظر گرفته است.

به گزارش سرویس بین‌الملل آفتاب، روزنامه اسرائیلی‌هاآرتض با استناد به یک «سند محرمانه» مدعی شد که دولت آمریکا در ماه اکتبر به دور نخست گفتگوها با ایران پایان داده و در صورت عدم موفقیت برای آغاز مذاکرات، در مورد راهبرد خود در قبال ایران بازنگری خواهد کرد.

این گزارش طبقه‌بندی‌شده به شرح مذاکرات یک مقام بلندپایه اروپایی و «دنیس راس» مسئول بخش ایران در وزارت خارجه آمریکا می‌پردازد.

در این گزارش آمده است دنیس راس پاییز امسال و احتمالاً ماه اکتبر را به عنوان تاریخ مورد نظر دولت آمریکا برای پایان دادن به دور نخست گفتگوها مطرح نموده است.

به ادعای‌هاآرتص، راس در این گفتگو خاطرنشان ساخته است علی‌رغم تمایل آمریکا برای مشاهده تغییراتی در موضع هسته‌ای ایران، موضع واشنگتن در آن زمان سخت‌گیرانه‌تر خواهد شد.

هاآرتص به نقل از منبع خود می‌نویسد: «هنوز معلوم نیست که آیا مذاکره با ایران تا پاییز آغاز خواهد شد یا خیر اما اگر ایرانی‌ها از گفتگو طفره بروند، تغییر راهبرد در قبال این کشور ضروری خواهد بود».

دولت آمریکا، اسرائیل را از تصمیمات جدید خود در قبال ایران مطلع نشاخته و تل‌آویو از طریق منابع دست‌دوم اروپایی در جریان موضوع قرار گرفته است.

در عین حال، «آویگدور لیبرمن» وزیر خارجه اسرائیل در دیدار با همتای آلمانی خود تصریح کرد نباید به ایران فرصت وقت‌کشی در پرونده هسته‌ای داده شود.

قرار است ایتالیا در ژوئن (خرداد) میزبان اجلاسی در مورد افغانستان در سطح وزاری خارجه باشد و ایران نیز به این اجلاس دعوت شده است. در صورت حضور ایران ممکن است نخستین دیدار بین وزرای خارجه ایران و آمریکا در ایتالیا شکل بگیرد.