روزنامه اعتماد: مراسم روز جهانی آزادی مطبوعات دیروز در شرایطی در محل انجمن صنفی روزنامه نگاران برگزار شد که به گواه گزارش‌های مستندی که در این مراسم قرائت شد، روزنامه‌ها و روزنامه نگاران سال سختی را پشت سر گذاشته بودند. اما این سختی‌ها مانع از آن نبود که روزنامه نگاران سه نسل در عصر دل انگیز یک روز بهاری در سالن اجتماعات انجمن بیایند تا علاوه بر پاسداشت این روز، شاهد تجلیل از پنج روزنامه نگار برجسته باشند؛ روزنامه نگارانی که به جز یک تن جملگی از نسل اول روزنامه نگاران ایران به شمار می آمدند که تجربه کاری خود را از اول انقلاب بلکه قبل تر در روزنامه هایی چون کیهان، اطلاعات و... آغاز کرده بودند، اما این سابقه کاری مانع از آن نشد که فضا محدود به نوستالژی و خاطره شود.

چنان که در جریان برگزاری مراسم و حین قرائت بیانیه‌ها و گزارش های انجمن و البته سخنرانی های کوتاه برگزیدگان مسائلی بیان شد که دغدغه اصلی امروز روزنامه نگاران بود؛ دغدغه مشترک نسل اول و دوم و نسل سومی های جوان و مشتاقی که دیروز در جلسه حاضر و شاهد بودند بر تاریخ روزنامه نگاری حرفه‌یی بعد از انقلاب.

در ابتدای این مراسم رجایی به نمایندگی بیانیه یی را که انجمن صنفی به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات تهیه کرده بود، خواند. بعد از آن نیز نامه دبیرکل سازمان ملل قرائت شد اما آنچه بیش از همه چیز در جلسه دیروز جلب توجه می کرد گزارشی بود که تحت عنوان گزارش فصلی از سوی مزروعی قرائت شد؛ گزارشی که آمار تکان دهنده مستند بر اخبار و گزارش های چاپ شده در مطبوعات و خبرگزاری رسمی داخلی در سال گذشته داشت.

مزروعی در گزارش خود عنوان کرد؛ یک سال دیگر از عمر روزنامه نگاری در کشورمان سپری شد اما سوال قابل طرح این است که وضعیت روزنامه نگاری و مطبوعات در کشورمان رو به بهبود است یا پسرفت؟

گزارش های فصلی وضعیت روزنامه نگاری، که توسط انجمن در سال ۸۷ تهیه و ارائه شده است، نه تنها چشم انداز امیدوارکننده یی را در مورد بهبود وضعیت روزنامه نگاری در کشور به نمایش نمی گذارد بلکه حاکی از انواع و اقسام فشارها و تضییقات برای فعالیت های مطبوعاتی و روزنامه نگاری است.

مزروعی در ادامه گزارش خود گفت؛ در جهانی که روز به روز کوچک تر می شود و رسانه ها همچون رگ ها و مویرگ ها با سرعتی وصف ناشدنی به انتقال اخبار و اطلاعات مشغولند و روزنامه نگاران نقش اصلی را در این عرصه بر عهده دارند، جامعه روزنامه نگاری ما از شرایط اولیه کاری یعنی امنیت شغلی و استقلال حرفه یی برخوردار نیست و به همین دلیل نمی توان انتظار داشت همه توان و پتانسیل خود را برای پاسخگویی به نیازهای مخاطبان داخلی و تاثیرگذاری بر جریان رسانه یی جهانی استفاده کند، و این در حالی است که روز به روز بر تعداد رسانه های فارسی زبانی که جامعه ما را هدف قرار داده اند، افزوده می شود.

عدم پاسخگویی به نیاز مخاطبان ایرانی توسط رسانه های داخلی و روی آوری اینان به رسانه های خارجی تهدیدی است که متاسفانه از سوی متولیان امر کمتر به آثار و پیامدهای زیانبار آن توجه می شود چرا که اگر توجه می شد نحوه مواجهه با فعالیت های مطبوعاتی و روزنامه نگاری در کشورمان باید به گونه دیگر می بود.

دو دهه پیش سازمان ملل استاندارد لازم برای فعالیت های مطبوعاتی در کشورها را یک روزنامه برای هر ۱۰ نفر تعریف کرده بود. حتی اگر رعایت این استاندارد را برای زمان کنونی نیز ساری و جاری بدانیم به معنای آن است که تیراژ مطبوعات در کشور ما باید حداقل روزانه هفت میلیون نسخه باشد و این در حالی است که تیراژ روزانه مطبوعات ما به کمتر از نصف این رقم هم بالغ نمی شود و اگر این وضعیت را با کشورهای همسایه خود (ترکیه، پاکستان، امارات متحده و...) مقایسه کنیم وضعیت تاسف بارتر می نماید. و البته می دانیم در این دو دهه شاخص های مرتبط با فعالیت های رسانه یی در کشورمان رشد مناسبی داشته است.

به اعتقاد مزروعی از مقایسه این وضعیت با کشورهای توسعه یافته هم که بگذریم، قابل ذکر است که بر پایه مطالعات و تحقیقات انجام شده به رغم توسعه رسانه های الکترونیک و ماهواره یی، مطبوعات همچنان از نقش کلیدی در عرصه اطلاع رسانی و افکار عمومی برخوردارند، و به ویژه در شرایط کشور ما می توانند نقش و سهم بسزایی در پیشبرد برنامه های توسعه کشور داشته باشند

از این رو فراهم کردن فضای مساعد برای فعالیت روزنامه نگاران خدمت به رشد و توسعه و پیشرفت کشور است و روزنامه نگاران ایرانی باید بتوانند در شرایطی کار و زندگی کنند که دیگر همکاران شان در کشورهای مشابه، نه اینکه دائم دغدغه معیشت و امنیت داشته باشند.

با همه این احوال وجه امیدوار کننده این است که به رغم همه سختی ها و دشواری های موجود در مسیر روزنامه نگاری، اشتیاق به این حرفه در دل جامعه ما موج می زند و روزنامه نگاران با درک کاملی از شرایط و تحمل سختی ها به انجام کار خود مشغولند و کاروان تاریخ مطبوعات ایران را با همه فراز و فرود هایش به پیش می برند و در این میان انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران تلاش دارد چتری بر سر روزنامه نگاران باشد.

پس از این نوبت به مراسم تجلیل از پنج روزنامه نگار برتر سال ۸۷ رسید. جلال رفیع، علی دهباشی، بهروز بهزادی، فریدون صدیقی و فرزانه روستایی پنج روزنامه نگاری بودند که به نوبت پنج دقیقه یی هم برای جمع صحبت کردند. رفیع نویسنده و روزنامه نگاری که سابقه فعالیت در روزنامه های کیهان و اطلاعات را دارد با ادبیاتی شیرین از اوصاف و احوال روزنامه نگاری در دهه های ۵۰ و ۶۰ گفت.

او از روزگاری گفت که روزنامه نگاری آمیخته با جنگ، انقلاب و بی تجربگی بود؛ «بی تجربگی روزنامه نگاران و مسوولان و نسلی که می خواستند همه چیز تازه و اسلامی باشد.»

رفیع در قامت نویسنده سخنان خود را با دو رباعی مزین کرد و لبخند را بر لبان حاضران نشاند. «این دسته که امروز چنین بر سر ماست / روزی قلم خبرنگاری بوده است»

پس از رفیع نوبت به دهباشی رسید. مردی که مختاباد - مجری مراسم - از او به عنوان مرد تک تحریریه یی نام برد. دهباشی اما به رسم اهالی ادب با یاد کردن از مرحوم رضا سیدحسینی سخنان خود را دوپهلو آغاز کرد و در حالی که مدام بر پرهیز از سیاست و برداشت سیاسی تاکید داشت، از نیش و کنایه به وضعیت مطبوعات هم غافل نبود.

او تیراژ روزنامه ها را در حال حاضر که جمعاً به یک میلیون نسخه در روز نمی رسد، مقدمه یی ساخت تا به شوخی بگوید؛ «ما مطبوعاتی ها واقعاً انسان های شوربختی هستیم. قبل از انقلاب به ما می گفتند چرا نشسته اید، بعد از انقلاب می گفتند شما انقلابی شده اید. بعد می گفتند مانع انقلاب هستید و نمی گذارید کشور کار کند.» با این حال دهباشی ناامید نبود، چنان که رویه اش در انتشار مجلاتی که در آن کار می کند، گواه امید اوست.

پس از این نوبت به بهزادی رسید تا او از لذت و عشق روزنامه نگاری بگوید. سردبیر روزنامه اعتماد که سابقه کاری‌اش به سال ها پیش از انقلاب بازمی‌گردد، در ادامه صحبت های همکاران خود از نوستالژی روزنامه نگاری گفت، اما صحبت های سردبیر اعتماد محدود به این نبود، چرا که او گریزی هم به انتخابات داشت و فرصتی که برای روزنامه نگاران فراهم است تا خواسته ها و مطالبات خود را به گوش کاندیداهای ریاست جمهوری برسانند.

بهزادی پیشنهاد کرد جمعی از روزنامه‌نگاران بنشینند و سیاهه‌یی از خواسته هایشان را بنویسند و به دو کاندیدای اصلاح طلب ارائه دهند تا شرط حمایت شان از آنها توجه به وضعیت روزنامه نگاران هم باشد.

پس از بهزادی، فریدون صدیقی پشت تریبون رفت تا فضای بحث را به سمت و سوی صنفی ببرد. او که در روزنامه ها و مجلات زیادی سابقه عضویت در تحریریه و سردبیری داشته، بر این گفته مهم تاکید کرد که توجه به ظرفیت های مخاطب سازی و مهندسی افکار عمومی در زمینه های تخصصی لازم است. مطبوعاتی چون ماهنامه فیلم، صنعت حمل و نقل، صنعت چاپ و مجلاتی که در زمینه خانواده و سرگرمی منتشر می شوند، به عنوان نمونه های مورد اشاره صدیقی بود تا آنجا که او روزنامه نگاران را به این فراخواند که پیشخوان روزنامه فروشی ها را ببینند.

اما اعتماد یک نماینده دیگر هم میان برگزیده ها داشت. فرزانه روستایی دبیر گروه بین الملل روزنامه آخرین برگزیده یی بود که پشت تریبون رفت تا با لحنی متفاوت از بقیه سخن بگوید و نسلی را نمایندگی کند که به زعم او «نسل ضدملاحظه»اند؛ نسلی که تفاوتش با نسل قبل خود این است که قائل به هیچ ملاحظه یی نیست.

او با اشاره به سابقه روزنامه نگاری خود در بخش بین الملل روزنامه های مختلف محدودیت روزنامه نگاران را عاملی برای تهدید امنیت ملی برشمرد و اگر كار حرفه‌ای نسل ما نبود ایران عراق، افغانستان و جمهوری آذربایجان می شد.