روزنامه اعتماد / گروه حوادث:

«سينما جمهوری (نياگارای سابق) در آتش سوخت.» اين خبر نخستين بار ساعت ۴/۳۰ بامداد ديروز با به صدا درآمدن آژير خطر ايستگاه‌های ۴۰ و ۴۶ سازمان آتش نشانی اعلام شد و دو دقيقه طول كشيد تا امدادگران خود را به خيابان جمهوری، تقاطع خيابان وليعصر برسانند و شاهد شعله‌های سركشی باشند كه بنايی ۵۰ ساله را فرا گرفته بود.

هنوز علت اين حريق مشخص نشده و كارشناسان سازمان آتش نشانی در حال بررسی علت وقوع آتش سوزی بزرگی هستند كه طبقه اول سينما جمهوری را تخريب كرد. روابط عمومی سازمان آتش نشانی تهران گزارش داد؛ «نخستين نيروهای آتش نشانی وقتی به محل رسيدند با حجم عظيمی از دود و شعله كه از ساختمان سينما به بيرون زبانه می‌كشيد روبه رو شدند و در پی درخواست نيروی كمكی از سوی فرمانده اولين گروه اعزامی، ستاد فرماندهی آتش نشانی بی درنگ نيروهای ۶ ايستگاه ديگر را نيز برای امدادرسانی اعزام كرد.»به رغم حضور گسترده آتش نشانان مهار حريق دشوار می‌نمود به ويژه آنكه سينما در ميان مراكز توليد پوشاك و مغازه و انبارهای لوازم صوتی- تصويری و گوشی تلفن همراه محصور شده بود و سرايت شعله‌ها به ساختمان‌های مجاور می‌توانست فاجعه يی بزرگ را رقم بزند.

بهروز تشكر- مدير روابط عمومی سازمان آتش نشانی- در اين باره گفت؛ «با توجه به گستردگی آتش كه دود و شعله آن آسمان خيابان جمهوری را فرا گرفته بود امدادگران عمليات را از چهار جهت پی گرفتند و در همان لحظات اوليه مانع پيشروی آتش شدند.»

با كنترل آتش عمليات وارد مرحله دوم شد؛ ورود به سينما.

آتش نشانان از موقعيت داخل سينما بی اطلاع بودند و هيچ راهنمايی هم وجود نداشت. همچنين كركره‌های فلزی و درها قفل بود. تشكر درباره اين مرحله از عمليات توضيح داد؛«آتش نشانان با استفاده از دستگاه برش وارد محوطه داخلی شدند. بسته بودن درها، نبود راهنما در محل، شعله‌های آتش و ريزش اجسام گداخته عمليات را طاقت فرسا كرده بود.» در همان لحظاتی كه گروهی از آتش نشانان درتلاش بودند حريق را مهار كنند تيمی ديگر به نجات حادثه ديدگان شتافتند. سرايدار سينما و خانواده اش كه ميان شعله‌ها گرفتار شده بودند، خود را به پشت بام رساندند و پنج نفر از كارگران كارگاه‌های توليدی پوشاك نيز در ضلع شرقی سينما در طبقات فوقانی گرفتار دود شديد شده و در معرض خطر قرار گرفته بودند.

سرانجام پس از گذشت سه ساعت آتش به صورت كامل خاموش شد و حادثه بدون تلفات و سرايت حريق به ساختمان‌های مجاور پايان يافت. محمد بيات - معاون عمليات سازمان آتش نشانی تهران - درباره ابعاد اين حادثه توضيح داد؛ «سالن اصلی اين سينما به طور كامل شعله ور شده بود. همچنين امدادگران در جست وجوی قسمت‌های مختلف سينما متوجه شدند بالكن سالن اصلی با ديوارهای پيش ساخته مسدود شده و از آن محل به عنوان سالن شماره دو برای پخش فيلم استفاده می‌شده و پرده و ديوار‌های ضد صدای اين قسمت هم دچار آتش سوزی شده است. به همين دليل آتش نشانان به مقابله با حريق در قسمت فوقانی سالن اصلی پرداختند و مانع سرايت آتش به قسمت كافی شاپ در ضلع غربی طبقه دوم شدند و از آتش گرفتن صندلی‌های سالن شماره دو نيز جلوگيری كردند.»

در حالی كه اين مقام آتش نشانی از جلوگيری سرايت آتش به كافه آنتراكت واقع در طبقه دوم سينما خبر داده، وسايل موجود در اين بخش ساختمان به خاطر حرارت زياد ناشی از حريق از بين رفته و خسارت جدی ديده است. بنابراين گزارش اين حادثه در حالی رخ داد كه فعاليت كافه آنتراكت در طبقه دوم سينمای جمهوری با مديريت علی مصفا و ليلا حاتمی اخيراً بحث برانگيز شده بود و همين امر به شايعاتی مبنی بر عمدی بودن حادثه دامن زده است. با اين وجود هنوز هيچ عامل قطعی برای حادثه پيدا نشده و به گفته بهروز تشكر علت حادثه اعم از عمدی يا غير عمدی بودن در دست بررسی است.

احتمال آتش زده شدن عمدی سينما جمهوری بواسطه مواضع ليلا حاتمی

اعتماد / خسرو نقيبی:

انگار قرار نيست سينما جمهوری يا همان نياگارای دهه‌های ۴۰ و ۵۰ كه بخشی از خاطره جمعی متولدان دهه‌های ۲۰ و ۳۰ است، رنگ آرامش به خود ببيند. اين نكته وقتی دوباره تاييد شد كه ساعت چهار بامداد جمعه خانواده حاتمی و علی مصفا متوجه شدند سينمای دوباره احياشده نيمه دهه ۸۰ در شعله‌های آتش سوخته است. اين پايان يك مقطع ديگر از عمر سينمايی است كه روزگاری چراغ‌های نئون قرمزرنگ اش بخشی از جلوه خيابان جمهوری به حساب می‌آمد و از نشانه‌های تهران مدرن به حساب می‌آمد.

سوختن يا سوزاندن؟

هنوز دليل رسمی آتش سوزی سينما جمهوری كه به تخريب بدنه اصلی اين سينما انجاميد اعلام نشده است اما از صبح روز گذشته و بلافاصله پس از انتشار خبر، گمانه‌های مختلف فرهنگی و سياسی به ميان آمد كه دلايل آتش گرفتن سينما را عمدی ارزيابی می‌كردند. از جمله اين دلايل می‌توان به حرف‌های اخير ليلا حاتمی كه از مالكان فعلی سينما دانسته می‌شود و بدل شدن كافه آنتراكت به يكی از مهم ترين پاتوق‌های روشنفكری اين سال‌ها و شايعه حضور نيروهای ناشناس در دفتر سينما و كندن عكس‌های محمدعلی فردين و ديگر بازيگران قديمی از فضای سينما اشاره كرد. با اين حال هنوز هيچ خبری مبنی بر سوختن يا سوزاندن سينما به شكل رسمی منتشر نشده؛ آتش سوزی گسترده يی كه از داخل سينما شروع شده و به سرعت تمام سالن اصلی را در خود گرفته است.

سينما نياگارا

برخلاف آنچه روز گذشته در خبرگزاری‌ها منتشر شد، ظرفيت سالن سينما نياگارا در سال ۱۳۳۷ و در هفتم ارديبهشت ماه كه روز افتتاح آن بوده، ۱۰۴۸ نفر بوده و درجه كيفی يك داشته است. نياگارا يكی از ده‌ها بنای مهمی است كه ارامنه در تهران دهه‌های ۲۰ و ۳۰ معماری كرده اند. معمار اين سالن پل آبكار بوده است. ويژگی مهم سينمايی كه عبدالحسين هومانی در سال ۳۷ مديريتش را بر عهده گرفت و از آن شركت سهامی نياگارا بود، به جز ظرفيت بالا، تراس بزرگی بود كه هنوز هم وقتی از سمت بهارستان به طرف جمهوری حركت می‌كنی قابل مشاهده است؛ تراس معروف نياگارا با ۱۷۰۰ صندلی.

سينما نياگارا در سال ۱۳۴۶ به عبدالله تنها واگذار شد و در سال ۱۳۵۱ محمدعلی فردين همراه با رحمان گلزار كه سازنده شهرك اكباتان نيز بود سهام سينما را خريداری كردند. اولين پروانه فعاليت اين گروه كه در دسترس است، به تاريخ ۲۹ بهمن ۱۳۵۳ ثبت شده و فهرست شركا اين افراد بوده اند؛ محمدعلی، عاطفه و آمنه فردين كه ۵۰ درصد سهام را در اختيار داشته اند و رحمان گلزار كه ۵۰ درصد ديگر را به دست آورده بود. سينما نياگارا تا زمان پيروزی انقلاب با اين تركيب مديريتی فعاليت می‌كرد.

پس از انقلاب

با فرونشستن آتش انقلاب و خشم مردم، سينما دوباره به كانون توجه برمی گردد و در همين زمان است كه بنياد مستضعفان ۵۰ درصد سهام گلزار را به دست می‌گيرد و سينما نياگارا به سينما جمهوری تبديل می‌شود؛ نامی كه خيابان اصلی هم همان را به خود گرفته است. محمدعلی فردين هم كه ديگر اجازه حضور در بدنه سينما را ندارد، مديريت سالن را به برادرش عبدالله فردين واگذار می‌كند. در اواسط دهه ۶۰ درهای سالن به دليل آنچه «عدم بازدهی مالی» ناميده می‌شود، بسته می‌شوند و در همين مقطع بنياد مستضعفان سهم گلزار را به شهرك اكباتان برمی گرداند. سينما دوباره و اين بار با ظرفيت ۸۹۳ نفر در سالن اصلی و بالكن دوباره بازگشايی می‌شود و در مقطعی اداره سينما را علی حاتمی همراه با محمدعلی فردين عهده دار می‌شوند. پس از درگذشت فردين سينما به وراث او می‌رسد و سرانجام در پی تغيير و تحولات، خانواده حاتمی سهام سينما را خريداری می‌كنند. مالك اصلی سينما زهرا حاتمی همسر فيلمساز فقيد علی حاتمی تا زمان آتش سوزی روز گذشته آخرين مالك سينما جمهوری به حساب می‌آيد.

تغيير چهره

سينما جمهوری در دو سال اخير تغييرات فاحشی كرده بود؛ فضای دلمرده و آرام سينما، پس از آن كه ليلا حاتمی و علی مصفا كافه آنتراكت را در طبقه دوم اين بنا راه اندازی كردند و كلوپ فيلم شان نمايش آثار كوتاه و مستند جدی را شروع كرد پای افراد زيادی از طبقه فرهنگی دوباره به خيابان جمهوری - خيابانی كه روزگاری به واسطه خود نياگارا و لاله زار و نادری پاتوق طبقه فرهنگی بود - باز شد. سالن‌های سينما بازسازی جدی شدند و سينما بی هيچ شباهتی به سالن‌های ديگر آن منطقه از بهترين سينماهای تهران ارزيابی می‌شد. آتش سوزی اما بلای جان اين سينما بوده است؛ وقتی به ياد بياوريم كه يك بار هم درست پس از بازسازی‌ها و پيش از افتتاح سالن طعمه حريق شده بود و سينما جمهوری دوباره از نو ساخته شد.

انتظار

هنوز مشخص نيست سرنوشت سينما جمهوری چه خواهد شد. فعلاً همه منتظرند تا نظر نهايی درباره دليل آتش سوزی منتشر شود و شايعات فرهنگی و سياسی حول ماجرا فروكش كند. سينما جمهوری چه آن زمان كه نياگارا بود و چه بعدها كه جمهوری شد، همواره از پس اتفاقات سخت سلامت بيرون آمده و بنای كناری تقاطع جمهوری و ابوريحان دوباره قامت راست كرده است. به ويژه حالا كه اين سينما و كافه اش بخشی از مخاطبان را دوباره به سينما سوق داده، نمی‌توان تعطيلی اش را بی تفاوت نظاره كرد. همه منتظر واكنش‌های تازه به اين خبر هستند