دیپلماسی ایرانی / نویسنده : مينا علی اسلام


سفر باراک اوباما نامزد حزب دموکرات در انتخابات رياست جمهوری ايالات متحده امريکا به خاورميانه ، علاوه بر برخورداری از ابعاد بحث برانگيز و جنجالی ، حاوی پيامی صريح برای ايران بود.

سفر باراک اوباما نامزد حزب دموکرات در انتخابات رياست جمهوری ايالات متحده امريکا به خاورميانه، علاوه بر برخورداری از ابعاد بحث برانگيز و جنجالی، حاوی پيامی صريح برای ايران بود.

اوباما طی تور يک هفته‌ای خود به خاورميانه، اروپا و افغانستان، تلاش کرد با گام‌هايی مصمم وارد عرصه ديپلماسی عملی شده و خود را برای عهده دار شدن مسئوليت هدايت سياست خارجی امريکا و نهايتا سياست بين الملل، توانا و مقتدر نشان دهد. با اين وجود بسياری وی را کم تجربه تر از آن می‌دانند که بتواند برای بحران‌های ريشه دار حوزه خاورميانه راه حلی ارائه دهد.

فارغ از جنجال‌هايی که در درون جامعه امريکا نسبت به تور يک هفته‌ای باراک اوباما به راه افتاده، وی رويکرد جديدی را از زمان انتخاب شدنش به عنوان نامزد نهايی حزب دموکرات برای انتخابات رياست جمهوری سال ۲۰۰۸ امريکا نسبت به ايران انتخاب کرده است، چراکه از آن پس با احتياط بيشتری به اظهار نظر در خصوص مجموعه مسائل مربوط به ايران می‌پردازد.

اوباما پيش از انتخاب نهايی درون حزبی، سخنانی تناقض برانگيز و بعضا نگران کننده - برای برخی جناح‌های سياسی داخل امريکا نسبت به ايران و ساير کشورهای متخاصم اين کشور- ابراز می‌کرد اما پس از انتخاب به عنوان نامزد نهايی دموکرات‌ها، احتياط، ابعاد گسترده تری در مواضع و اظهار نظرهای اوباما پيدا کرد.

پيش از اين باراک اوباما در رقابت با هيلاری کلينتون، ديگر رقيب دموکرات خود، سخن از مذاکره مستقيم با ايران و هر کشور متخاصم ديگری به ميان می‌آورد که همزمان با اظهارات محمود احمدی نژاد رئيس جمهور ايران پيرامون اسراييل، متحدان اسرائيلی امريکا را دچار اضطراب کرده بود؛ اما به تدريج سخنان اوباما به تعادل نزديک شد و اکنون اين نکته بر همه آشکار است که سياست‌های محوری ايالات متحده امريکا به ويژه در عرصه سياست خارجی، غير قابل تغيير و بی ارتباط با نظريات احزاب دموکرات يا جمهوری خواه است.

نامزد حزب دموکرات ايالات متحده امريکا در سفر به فرانسه و ديدار با نيکولاس سارکوزی همتای فرانسوی خود که بخشی از برنامه تور يک هفته‌ای وی بود، صراحتا به ايران گوشزد کرد که منتظر انتخابات رياست جمهوری پيش رو نماند.

"ايران بهتر است اکنون پيشنهاد نيکلا سارکوزی رييس جمهوری فرانسه و اتحاديه اروپا را بپذيرد و منتظر رييس جمهوری آينده نماند، چرا که فکر می‌کنم فقط فشارها بيشتر خواهد شد."

اين سخن باراک اوباما با اين پيش زمينه مطرح شده که وی در گفت و گو با سارکوزی به اين نتيجه رسيده بود که همتای فرانسوی‌اش نيز همصدا با ديگر همتايان اروپايی در گروه ۱+۵، همچنان منتظر پاسخ مثبت ايران به توقف غنی سازی اورانيوم است و با وجود همه مذاکرات و ديدار‌ها و تعيين زمان برای ادامه گفت و گو‌ها، هيچ تغييری را در فرايند کار هسته‌ای ايران احساس نکرده است.

بر اين اساس اوباما روز جمعه خطاب به مقامات تهران چنين گفت: "نيکلا سارکوزی نيز موافق است که مسئله ايران، معرف وضعیت فوق العاده خطرناکی است. جهان بايد به ايران پيام روشنی بدهد مبنی براين که به برنامه هسته‌ای غير قانونی خود پايان دهد."

اما اوباما خود در ارائه پيام روشن به ايران مقدم بود، اين بار سناتور دموکرات، باراک اوباما بود که مقامات تهران را با صراحت بيشتری خطاب قرار داده و به نوعی به آنها گفت که اگر منتظر وقوع اتفاقی خاص در سايه اعلام نتيجه انتخابات رياست جمهوری امريکا و جايگزين شدن دموکرات‌ها بجای جمهوری خواهان هستند، بيش از اين در انتظار باقی نمانند که اتفاق شگفت انگيزی رخ نخواهد داد.

او همچنين برای آنکه چندان دلسرد کننده در برابر ايران رفتار نکرده باشد، چنين گفت: " ما يک گزينه شفاف را به ايران ارائه خواهيم کرد؛ رفتار خود را تغيير دهيد و از همه منافع ارتباط با جامعه جهانی برخوردار شوید. ولی اگر به برنامه غيرقانونی هسته‌ای خود ادامه دهيد جامعه بين المللی به صورت يکپارچه فشارها را با قدرت افزایش می‌دهد و تحریم‌ها تشدید می‌شوند".

اما اين پيشنهاد بارها از سوی ديگر متحدين امريکا و مقامات جمهوری خواه دولت بوش نيز خطاب به ايران، مطرح شده بود. بنابراين اوباما هم به جرگه طرفداران مذاکره در صورت پذيرش پيش شرط غنی سازی پيوست.

اکنون اين نامزد دموکرات به خوبی واقف است که کوچکترين لغزش در سياست خارجی، شکستی تلخ را برای وی به ارمغان می‌آورد و عمر تضمين موفقيت و پيروزی با بيان سخنان متفاوت و جنجال برانگيز، کوتاه است.

با اينکه برخی اظهار نظرهای از سوی مسئولين ايران نشان از تمايل آنها به انتخاب باراک اوباما در انتخابات رياست جمهوری ماه نوامبر امريکا دارد و سخنان رئيس جمهور ايران و برخی مقامات وزارت امور خارجه مبنی بر اينکه مردم امريکا خواهان تغييرات اساسی در سياست کشور خود هستند، اين تصور را در اذهان ايجاد می‌کند که جمع بندی تهران، پيروزی دموکرات‌هاست؛ اما مقامات تهران بارها اعلام کرده‌اند از هيچ يک از نامزد‌های مطرح در انتخابات رياست جمهوری ايالات متحده امريکا، حمايت نمی‌کنند.

شايد در تاکيد فوق، اين نکته نهفته باشد که جمهوری اسلامی ايران هيچ دلبستگی يا اميدواری به نتيجه انتخابات امريکا ندارد و سياست‌های هسته‌ای خود را نيز بر پايه اين انتخابات دچار تغيير و تحول نخواهد کرد.

اوباما، ايران و اسرائيل

از سوی ديگر صحبت‌های باراک اوباما در خصوص موجوديت اسرائيل و جايگاه يهوديان در سياست خارجی امريکا نيز پيش و پس از انتخاب وی به عنوان نامزد نهايی حزب دموکرات، دچار تغيير شده است. اين نکته از این جهت به ايران و سياست‌های اين کشور مرتبط است که هرگونه اظهار نظر دوستانه اوباما نسبت به ايران، مقامات اسرائيلی را در برابر اين کشور و برنامه اتمی‌اش حساس تر و و لابی صهيونيست‌ها در سياست خارجی امريکا را برای حمايت از نامزد دموکرات، محتاط تر می‌کرد.

در واقع ارتباط مستقيمی بين اظهار تمايل اوباما برای مذاکره مستقيم با تهران، تشديد تلاش‌های مقامات اسرائيلی برای اعمال فشار بيشتر بر ايران در برنامه اتمی‌اش و يادآوری قدرت و جايگاه لابی يهوديان در داخل جامعه امريکا و در نهايت جنگ لفظی بين ايران و اسرائيل وجود داشت که اکنون با رويکرد جديد اوباما نسبت به ايران، تعديل شده است.

سناتور دموکرات، باراک اوباما در سفر به اسرائيل و ديدار و گفت و گو با مقامات اسرائيلی ، ضمن آنکه ایران اتمی را «خطر مرگ» نامید، گفت: "به هر شکل ممکن باید مانع دستیابی ایران به سلاح اتمی شویم."

وی که به منظور دیدار با سران اسراییل و فلسطین ، راهی اين منطقه شده بود، در عين حال تاکيد کرد: "اگر به ریاست جمهوری برسم، هیچ گزینه‌ای را از روی میز به کناری نخواهم نهاد. "

بسياری از تحليل گران، نام گذاری ايران هسته‌ای به "خطر مرگ" از سوی اوباما را يکی از گاف‌های مهم وی در عرصه سياست خارجی ارزيابی کرده‌اند و به نظر می‌رسد آن دسته از مخالفان اوباما که معتقد به ناکارايی او در صحنه ديپلماسی بودند، تندروی وی را در این جمله، اثباتی برای گفته‌هايشان می‌دانند.

همچنين برخی بر اين باورند اوباما با بيان اين جمله که "هيچ گزينه‌ای را از روی ميز کنار نخواهم گذاشت" در واقع به صورت تلویحی، استفاده از گزینه نظامی به عنوان یکی از راه حل‌های برخورد با موضوع هسته‌ای ایران را پذيرفته است.

از ديگر سو، همزمان با تور يک هفته‌ای اوباما، مقامات نظامی و سياسی اسرائيل تور ديگری را با هدف مذاکره پيرامون برنامه اتمی ايران به ايالات متحده امريکا، برنامه ريزی کرده‌اند.

روزنامه اسرائيلی‌ هاآرتص با اعلام اين موضوع نوشت: سفر اهود باراک، وزير دفاع اسرائيل، که قرار بود دو هفته پيش انجام شود، در روزهای آينده انجام خواهد شد و همزمان، تزيپی ليونی، وزير امور خارجه و نيز شائول موفاز، وزير راه و ترابری اين کشور به واشینگتن سفر خواهند کرد.

در اين ميان، ژنرال گابی اشکنازی، رییس ستاد مشترک ارتش اسرائيل، در ادامه ديدار رسمی خود از ايالات متحده، روز پنجشنبه بيست و چهارم ژوييه، در پنتاگون، وزارت دفاع آمريکا، با درياسالار مايکل مولن، رییس ستاد نيروهای مسلح آن کشور، ديدار و گفت و گو کرد.

اين روزنامه هدف از برنامه ريزی اين سفر‌ها و مذاکرات مقامات اسرائيلی و امريکايی را هماهنگی دو طرف برای مقابله با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ايران اعلام کرد.

به اين ترتيب در حالی که باراک اوباما صراحتا از تغير نگرش خود نسبت به ايران و ضرورت توقف غنی سازی اورانيوم سخن گفته است، همکاری‌های امريکا و اسرائيل نيز برای اعمال فشارهای بيشتر بر ايران در حال افزايش است.