نطق ناتمام مهندس بازرگان پیرامون انتخابات آزاد در مجلس اول

راجع انتخابات مجلس آينده می‌خواهم صحبت کنم. نهضت آزادی اولين گروهی خواهد بود که با مقابله با استبداد و رجعت طاغوت خواهد پرداخت. اما آرمان مشترک، يعنی مثلث مقدس آزادی ملت، استقلال مملکت، استقلال جمهوری اسلامی با دو اصل مقدس ديگر، يعنی حاکميت ملی و اجرای قانون اساسی، مخمسی تشکيل می‌دهند که پنج ضلع آن وابستگی ملازم متقابل با هم داشته، حيات و قوامشان در گروی انتخابات آزاد می‌باشد.

اگر ما مجلس آزاد مستقلی نداشته باشيم که متعلق و منبعث از تمام ملت باشد، دير يا زود جمهوری اسلامی مانند سلف خود مشروطيت سلطنتی با حفظ صورت و عنوان، تبديل به نوعی استبداد و نظام طاغوتی متکی به استيلای خارجی خواهد شد. هميشه و همه جای دنيا استبداد از روزی شروع شده است که يک شاه، يک خاندان، يک طبقه و حتی يک مکتب خواسته است ولو با حسن نيت و به قصد خدمت، خود را يگانه مالک، يگانه مسئول و يگانه مامور بر سايرين تصور و بر جامعه تحميل نموده، وقعی به رضايت و رای مردم ننهد. در حاليکه مجلس‌های شورای واقعی و آزادی‌های اجتماعی، آخرين و بلکه يگانه سنگرهای استقلال کشورها و ضامن بقاء و سعادت ملت‌ها هستند.

شما نمايندگان محترم و کسانی که زمام امور، فعلاً در اختيارشان است، دو راه در پيش داريد:
اجرای انتخابات در شرايط و جو حاضر
انجام انتخابات واقعاً آزاد و ملی بر طبق قانون اساسی

بديهی است که در شرايط حاکم و محيطی که روزنامه‌ها و رسانه‌های گروهی، راهپيمايی‌ها و اجتماعات، محاکم و منابر، نهاد‌ها و جمعه‌ها حالت انحصاری يک طرفه داشته، مخالفين و معترضين و غير موافقين، محروم از روزنامه و اجتماعات و سخنرانی‌های عمومی باشند و در صورت نامزد انتخابات شدن، نگران از حملات و خطرات شديد، خصوصاً در شهرستان‌ها باشند، با چنين احوال و اشکالات، هيچ انتخاباتی را هيچ آدم منطقی منصف، انتخابات آزاد نخواهد گفت.

عکس العمل طبيعی و معنی دار مردم اگر به حال خود گزارده شوند، تعلل و تقليل مشارکت است، بنابراين از پشت اين تريبون اعلام می‌نمايم که انتخابات خالی از آزادی و نظارت ملی و مجلس حاصل از آن فاقد کمترين اثر برای اهداف فوق و عاری از اعتبار و ارزش از نظر شرعی و قانونی و حقوقی بوده، هر اکثريتی که آورده شود و هر ادعايی که از استقلال و تاييد مردم بنمايند، مردود و باطل است.

انتخابات واقعاً آزاد اين است که اسماً و رسماً به دور از تبعيض و تظاهر و از هم اکنون که چند ماه به زمان انتخابات مانده است، اعلام و اجرای آزادی گرديده، اجازه نطق و نوشتن و گرد آمدن، آن طور که قانون اساسی و قانون مطبوعات مقرر داشته است به موافق و مخالف داده شود؛ همه افراد ملت در اظهار عقيده و انتقاد و اعتراض در انتخابات نمايندگان خود آزاد باشند و از تهمت و تهديد... (در این لحظه نطق پیش از دستور مهندس بازرگان به دلیل اعتراض شدید و شعارهای مرگ بر بازرگان نمایندگان و سکوت رضایت آمیز‌هاشمی رفسنجانی رییس وقت مجلس نا تمام می‌ماند.)