بی بی سی: وزارت خارجه آمریکا نسبت به تصمیم تلویزیون جمهوری اسلامی به پخش برنامه ای با شرکت دو پژوهشگر ایرانی - آمریکایی اعتراض کرده است.

تلویزیون دولتی ایران در دو روز گذشته با پخش پیش آگهی هایی وعده داده است که شامگاه چهارشنبه و پنجشنبه، 18 و 19 ژوئیه، برنامه هایی حاوی سخنان هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش، دو پژوهشگر دارای تابعیت دوگانه ایرانی و آمریکایی، را پخش کند که خبر بازداشت آنان در تهران در ماه مه سال جاری انتشار یافت.

وزارت خارجه آمریکا جمهوری اسلامی را متهم کرده است که این دو نفر را در برابر دوربین های تلویزیونی به نمایش گذاشته و آنان را مجبور کرده است سخنانی را که به آنان دیکته شده است تکرار کنند.

روز سه شنبه، 26 ژوئیه، سایت اینترنتی سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ایران اطلاعیه ای را با آرم وزارت اطلاعات انتشار داد که زمان پخش "اعتراقات هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش" را آگهی می کرد.

در این اطلاعیه آمده است که "هاله اسفندیاری تبعه ایرانی مقیم آمریکا و کیان تاجبخش نماینده سری بنیاد آمریکایی سورس به اتهام فعالیت تبلیغی و جاسوسی و ضد امنیتی کشور و همکاری با بیگانگان دستگیر شدند و در بازداشت به سر می برند."

در اطلاعیه منتشر شده در سایت رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی آمده است که خانم اسفندیاری در بازجویی های اولیه اعتراف کرده است که بنیاد سوروس (؟) در ایران با ایجاد یک شبکه ارتباط غیر رسمی، اهداف براندازی در ایران را دنبال می کرده و وظیفه او در این راستا، شناسایی و استادان دانشگاه های ایرانی بوده است.

بر اساس این اطلاعیه، دستگیری خانم اسفندیاری پس از آن صورت گرفت که وزارت اطلاعات کشف کرد که "برخی از موسسات، بنیادها و سازمان های آمریکایی فعال در ایران تحت عناوینی مانند دموکراسی سازی و حقوق بشر، نقش سرویس های امنیتی و اطلاعاتی را ایفا می کنند و موسسه ودرو ویلسون، که وی مدیریت آن را بر عهده دارد، از جمله این موسسات است."

وزارت اطلاعات ظاهرا در اشاره به تغییر دولت در کشورهایی مانند گرجستان، قرقیزستان و اوکراین از طریق فشار افکار عمومی و برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز، بنیاد سوروس را به داشتن "نقش کلیدی در انقلاب های رنگارنگ سال های اخیر در چند کشور" متهم کرده است.

'اعتراف' یا اظهار نظر کارشناسی؟

خانم اسفندیاری پژوهشگر عضو مرکز تحقیقاتی وودرو ویلسون است و آقای کیانبخش با بنیاد جورج سوروس ارتباط تحقیقاتی داشته است.

پیش آگهی های دو برنامه ای که قرار است تحت عنوان "به نام دموکراسی" در ساعت 21 و 45 دقیقه به وقت محلی در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه از شبکه یک تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شود خانم اسفندیاری را نشان می دهد که ظاهرا به دست زدن به اقداماتی علیه جمهوری اسلامی اعتراف می کند.

در این پیش آگهی ها آقای تاجبخش هم دیده می شود که اظهار می دارد ممکن است بنیاد آمریکایی سوروس فعالانه علیه اسلام اقدام کرده باشد.

مقامات آمریکایی این اعترافات تلویزیونی را فاقد اعتبار حقوقی دانسته و پخش چنین برنامه هایی را "منزجر کننده" توصیف کرده اند.

در عین حال، روز سه شنبه، 17 ژوئیه، خبرگزاری دولتی ایران - ایرنا - از قول یک مقام قضایی ایرانی توصیف این برنامه های تلویزیونی به عنوان "اعترافات" را نادرست خواند و گفت که "این فیلم، یک کار تلویزیونی است و اعتراف نیست."

به گزارش ایرنا، این مقام قضایی که نخواست نامش فاش شود، به خبرگزاری فرانسه در تهران گفت که خانم اسفندیاری و آقای کیانبخش در این برنامه ها "به عنوان کارشناس و همچون دیگر کارشناسان در سایر تولیدات تلویزیونی سخن می گویند."

وی افزود که بین محتوای پرونده مربوط به این دو نفر در قوه قضاییه و این برنامه ارتباطی وجود ندارد.

وضعیت حقوقی

پخش اعترافات متهمان سیاسی و امنیتی در جمهوری اسلامی رایج بوده و ظاهرا مقامات این شور، چنین اعترافاتی را به عنوان مدارکی در اثبات اتهامات بازداشت شدگان محسوب می کنند.

در مقابل، اکثر کارشناسان حقوقی، استناد قضایی به اعترافاتی را که ممکن است تحت فشار کسب شده باشد کاملا مردود می دانند و بسیاری از آنان حتی در مورد استفاده از اعترافات داوطلبانه متهمان بدون همراهی با شواهد دیگر هم وسواس به خرج می دهند.

در اطلاعیه وزارت اطلاعات که در سایت سایت رادیو و تلویزیون ایران انتشار یافته، از خانم اسفندیاری با عنوان "تبعه ایرانی مقیم آمریکا" یاد شده اما در مورد تابعیت آقای کیانبخش اظهار نظری نشده است.

قانون مدنی ایران تابعیت دوگانه (یا چندگانه) را به رسمیت نمی شناسد و شناسایی تابعیت خارجی شهروندان این کشور را منوط به ترک تابعیت ایران دانسته است.

این قانون به دلیل تعهدات خاص شهروندان ایرانی، از جمله انجام خدمت نظام وظیفه، شرایط سختگیرانه ای را برای ترک تابعیت مقرر کرده است و از جمله، در ماده 976 تاکید دارد که "تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آنان مورد اعتراض دولت ایران نباشد."

ماده 988 قانون مدنی هم پی آمدهای تغییر تابعیت شهروندان ایرانی را بر شمرده است که از جمله، الزام آنان به ترک ایران و انتقال اموال غیرمنقول خود به اتباع ایرانی از طریق فروش یا واگذاری آنهاست.

با اینهمه، در سال های اخیر، ایرانیان دارای تابعیت دوگانه بدون لزوم اعلام وضعیت شهروندی خود به ایران سفر کرده اند.

در حال حاضر، علاوه بر هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش، بازداشت علی شاکری، یک ایرانی دیگر مقیم آمریکا نیز تایید شده و پری ناز عظیما، گزارشگر رادیو فردا که او نیز به ایران سفر کرده بود قادر به خروج از این کشور نبوده و بر اساس برخی گزارش ها، پرونده ای هم برای او تشکیل شده است.