سرمقاله‌ی روزنامه كارگزاران

از ميان اظهارات اعلام شده اخير و استراتژی كلان آمريكا در خاورميانه كه سه سال پيش تحت عنوان خاورميانه بزرگ مطرح شد می‌توان حدس زد كه كاندوليزا رايس وزير امور خارجه آمريكا در سفر زنجيره‌ای به خاورميانه چه هدف‌هايی را دنبال می‌كند. از نظر آمريكايی‌ها نزاعی كه پس از سقوط رژيم صدام حسين در عراق آغاز شد دو علت دارد؛ اول اينكه همه كشورهای منطقه به جز ايران از تركيب قدرت در عراق ناراضی‌اند و از هيچ كوششی برای تضعيف شيعيان و كردهای عراق خودداری نمی‌كنند.

دوم اينكه اكثريت شيعه عراق و كردهای هم پيمان آن، تاكنون نتوانسته‌اند نيروهای ميانه رو اهل تسنن را وارد ساختار قدرت كنند و به همين علت تندروها فرصت يافته‌اند كه نمايندگی اهل تسنن عراق را در برابر اكثريت حاكم به عهده بگيرند. هدف اصلی سفر رايس به كشورهای منطقه به ويژه عربستان سعودی ياری خواستن از رهبران اين كشورها برای حل دو مشكل ياد شده در عراق است.

هدف ديگری كه رايس تعقيب می‌كند تحريك و تهييج اعراب منطقه عليه جمهوری اسلامی است. وزير خارجه آمريكا برای اين كار احتمالا بر دو ادعا تاكيد خواهد ورزيد؛ اول اينكه افزايش نفوذ ايران در عراق، ميدان را برای مشاركت اهل تسنن تنگ كرده است و ديگر اينكه برنامه هسته‌ای ايران حتی شكل صلح آميز آن توازن قوا را در خاورميانه و خليج فارس به ضرر اعراب به هم می‌زند. آمريكا اميدوار است با ايجاد هراس در اعراب از نزديكی آنها به تهران جلوگيری كند و حتی در صورت لزوم آنان را عليه ايران بشوراند.

فارغ از اين مباحث منطقه‌ای، رايس ناگزير به انجام بازی دوسويه و متناقضی در باب مسائل داخلی كشورهای منطقه است. او از سويی می‌خواهد اين كشورها را به پاره‌ای تغييرات در شيوه‌های حكومتی ترغيب كند و از سوی ديگر ناچار است آنها را متقاعد كند كه اصلاحات سياسی به سست شدن پايه های قدرت شيوخ عرب منجر نمی‌شود.

تجربه سال‌های پس از انفجارهای ١١ سپتامبر نشان داده است كه اعراب خاورميانه و خليج فارس بين اين دو درخواست آمريكا خواسته‌های منطقه‌ای و بين‌المللی را می‌پذيرند و در مقابل آن از آمريكا می‌خواهند نسبت به تحولات داخلی آنها تسامح به خرج دهد. اگر چنين باشد سياست خارجی جمهوری اسلامی در خاورميانه در ماه‌های آينده با چالشی تازه روبه رو می‌شود كه محور آن همكاری بيشتر اعراب و آمريكا در عراق و فشار بر دولت‌های ايران و عراق خواهد بود. ايران در حال حاضر به دقت از روابط خود با كشورهای منطقه مراقبت می‌كند. سفر علی لاريجانی به رياض و تسليم پيام تهران به مقام‌های عربستانی اقدامی در اين باره است.