ايرنا: آرشيو ملی بريتانيا روز جمعه بخشهايی از اسناد مربوط به تحولات جهان از جمله ايران در سال ۱۹۷۶ميلادی را از طبقه‌بندی محرمانه خارج كرد.
در مجموعه اسناد آزاد شده كه از ابتدای سال ۲۰۰۷ميلادی در اختيار عموم قرار می‌گيرد، پرونده‌ها و گزارشهای مختلفی نيز درباره ايران سی سال پيش وجود دارد.
اين اسناد گزارش تحولات گوناگون داخلی، وضعيت اقتصادی و برنامه توسعه، روابط خارجی با كشورهای همسايه، منطقه و قدرتهای بزرگ و تحولات سياسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی در روابط دوجانبه تهران و لندن در سال ۱۹۷۶را شامل می‌شود.
پرونده‌های موجود در روابط خارجی ايران در سال ۱۹۷۶شامل روابط ايران با بريتانيا، آمريكا، فرانسه، اتحاد شوروی، عمان، عراق، مصر، افغانستان و بازار مشترك اروپا می‌شوند.
در اين ميان اسناد مربوط به روابط ايران و عراق به دليل شرايط حساس پس از امضای معاهده صلح ۱۹۷۵در الجزاير از اهميت خاصی برخوردار است.
در اين اسناد كه عمدتا مكاتبات بين ماموران سفارت بريتانيا در تهران با وزارت خارجه و بخصوص بخش خاورميانه اين وزارتخانه است توجه خاصی به فراز و نشيبهای وضعيت سياسی و اقتصادی ايران در پرتو افزايش هنگفت درآمدهای نفتی كشور و مشكلات اجرايی و برنامه‌ريزی برای عملی كردن خواسته و نقشه‌های حكومت وقت شده است.
اين گزارشها نشان می‌دهد كه افزايش بيش از ۴۰۰درصدی درآمدهای كشور كه ناشی از افزايش شديد بهای جهانی نفت بود، از يك سو به تسريع برنامه‌های اقتصادی و توسعه منجر شد و از سوی ديگر، اين افزايش ناگهانی به علت وجود مشكلات ساختاری و اجرايی، كشور را دچار بحران برنامه‌ريزی و مديريت ناشی از سرمايه‌های سرگردان و تورم‌زايی كرد كه در كنار معضل سوء مديريت، بحران آفرين شده بود.
بخش ديگری از اين اسناد و مكاتبات رسمی به ادامه حكومت تك حزبی (حزب رستاخيز ملت ايران) و عدم اعتنای جدی حاكميت به ديدگاههای ديگران در برنامه‌ريزی و اداره كشور توسط حكومت پهلوی دوم اختصاص دارد.
از نظر ناظران ديپلماتيك بريتانيا، حكومت تك حزبی در ايران برخلاف وعده‌های اوليه خود نتوانست به ميزان مشاركت عمومی و ايجاد علاقه در جوانان و دانشجويان برای شركت در برنامه‌های دولتی منجر شود.
بر اساس اين اسناد، مشكل نيروی كارآمد و ماهر داخلی از معضلات راهبردی و مهم ايران به شمار می‌رفت كه رژيم "محمد رضا پهلوی" تلاش داشت با استفاده از همكاريهای بين‌المللی به‌طور سريع و ضربتی به حل آن اقدام كند.
بخش ديگری از اين اسناد نيز به موارد مختلف و متعدد نقض حقوق بشر توسط سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) در ايران و همچنين حركتهای سياسی داخلی و خارجی عليه حكومت پهلوی، به خصوص جنبشهای دانشجويی مربوط می‌شود.
با آزاد شدن اسناد تاريخی محرمانه مربوط به سی سال پيش در آرشيو ملی بريتانيا، جنبه‌های غيرعلنی ديگری نيز از سياست خارجی و داخلی اين كشور مربوط به تحولات سال ۱۹۷۶ميلادی فاش شد.
بخش عمده‌ای از اين اسناد تاريخی به تحولات داخلی بريتانيا مرتبط است و مطابق يكی از پرونده‌ها، دولت انگليس در دوره حكومت كارگری و زمامداری "هارولد ويلسون" نخست وزير وقت پيش‌بينی كرده بود كه آرژانتين قصد دارد تا به جزاير مورد مناقشه فالكلند (مالويناس) حمله كرده و آن را از استعمار بريتانيا خارج كند.
يكی‌ديگر از اين گزارشها به نگرانی‌های ويلسون درباره تندرويهای گروههای دست راستی اتحادگرا و سلطنت طلب افراطی در ايرلند شمالی و احتمال به راه‌انداختن حمام خون توسط جوخه‌های مرگ آنان در مخالفت با نيت احتمالی دولت كارگری در تاسيس حكومتی مستقل در آن منطقه و پيش‌دستی در اعلام استقلال ايرلند شمالی بدون هماهنگی و توافق با دولتهای لندن و دوبلين است.
ديگر مجموعه اسناد آزاد شده مربوط به مساله احتمال جدا شدن اسكاتلند در ميانه بحرانهای اقتصادی اواسط دهه هفتاد در بريتانيا است.
در سال ۱۹۷۶حزب كارگر همچنين در شرايط مشابهی نسبت به وضع كنونی خود از جهت نگرانی از عدم پيروزی مجدد در انتخابات سراسری قرار داشت.
بر اساس اسناد منتشرشده، مشكلات اقتصادی بريتانيا در اواسط دهه هفتاد موجب شد تا دولت كالاهان به اقدامات مختلفی برای صرفه جويی اقتصادی بينديشد.
شماری از اين برنامه‌ها كاهش هزينه‌های حفاظتی از ملكه اليزابت دوم، طرح لغو اعطای مدالهای طلايی و نقره‌ای لياقت (موسوم به مدال جوبيلی) بود و مهمتر از آن انديشه محدود كردن و يا حتی تعطيل كردن برنامه هسته‌ای بريتانيا برای صرفه‌جويی مالی و تعديل بحران اقتصادی اين كشور بوده است.
در سال ‪ ۱۹۷۶علاوه بر مشكلات اقتصادی، خشكسالی، كم آبی و وزش بادهای سهمگين گريبان بريتانيا را گرفت. يك گزارش "جان‌هانت" وزير مشاور دولت كارگری اين خشكسالی و كم آبی را طی ۲۵۰سال اخير در بريتانيا بی‌نظير ارزيابی كرده بود.
همچنين در همين سال دولت پاكستان در يك اقدام رسمی تلاش كرده بود تا الماس معروف "كوه نور" را از بريتانيا پس بگيرد.
"ذوالفقار علی بوتو" نخست‌وزير وقت پاكستان در درخواستی رسمی خطاب به كالاهان اعلام كرده بود كه اين الماس در سال ‪ ۱۸۵۲به طور غيرقانونی توسط مهاراجه لاهور به عنوان هديه به ملكه ويكتوريا بخشيده شده و در واقع متعلق به دولت و ملت پاكستان است.
اسناد آرشيو ملی بريتانيا می‌گويند كه كالاهان ابتدا دستور پيگيری مساله را داد، اما وقتی متوجه شد كه اين الماس تراش‌خورده ۷۵۰ساله و ۱۸۶ قيراطی در تاج همسر پادشاه‌سابق (جورج ششم) و مادر ملكه كنونی قرار گرفته، اعلام كرد كه انتقال الماس به دربار بريتانيا بخشی از يك معاهده صلح پس از جنگ ۱۸۴۹با مهاراجه لاهور بوده است.
سال گذشته نيز همزمان با آزاد شدن اسناد مربوط به ايران از آرشيو ملی بريتانيا جنبه‌های ديگری از روابط تهران و لندن و گزارشهای ماموران انگليسی درباره تحولات ايران در سال ۱۹۷۵افشا شده بود.
مهمترين موضوعات گزارش شده اين سال در خصوص ايران افزايش مناسبات با بريتانيا، تاسيس حزب رستاخيز، فعاليتهای مسلحانه عليه حكومت پهلوی، حقوق بشر در ايران و هواپيما ربايی يك ايرانی در بريتانيا بودند.
همچنين گزارشهايی درباره فعاليتهای كنفدراسيون دانشجويان ايرانی، اشغال سفارت ايران توسط اعضای اين كنفدراسيون، روابط ايران و عراق از منظر امضای پيمان الجزيره، و خريد جزيره‌ای در سيشل توسط فرزند "اشرف پهلوی" از موارد مهم قابل ملاحظه در اسناد سال گذشته بود.