راه اندازی مركز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبيات كودكان ايران
نوشته: افسانه آزاد

يكشنبه ٢١ آبان ماه دريك بعداز ظهر آفتابی از پاييز تهران كه نيمه خزان زده است و برگ‌های سبز برای پوشيدن جامه زرد همچنان در ستيز با آب و باد و خاك هستند ، خانه هنرمندان ايران در مركز شهر تهران ، خو د را برای برگزاری دو مراسم آماده می‌سازد. چهره‌های پير و ميانسال و جوان يكی يكی يا چند چند در انديشه يا خندان از در بزرگ خانه هنرمندان می‌گذرند و پا به درون می‌گذارند. به چهره‌ها كه می‌نگری دو گروه مشخص از آدم‌ها را می‌بينی. گروه اول از خانواده ادبيات بزرگسال و دوستداران آن هستند كه گاهی هم چهره‌های اروپايی نيز در ميان شان ديده می‌شوند. اين گروه برای برگزاری مراسم بزرگداشت، محمدعلی جمالزاده به خانه هنرمندان پاگذاشته‌اند. گروه ديگر اما اهل ادبيات كودكان و البته بيش از همه وابستگان شورای كتاب كودك هستند.

قرار است كه اين دو مراسم هركدام در يكی از سالن‌های خانه هنرمندان برگزار شود. سالن ناصری به مراسم جمالزاده اختصاص يافته است و سالن بتهوون به مراسم راه اندازی مركز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبيات كودكان. حضور انبوه چهره‌های آشنای فرهنگ و ادبيات و جوانانی كه هركدام بسته به گرايش خود يكی از اين سالن‌ها را برای گذران زمان و بهره بردن از تجربه‌ای نو برگزيده‌اند تو را به شوق می‌آورد. در يك آن فكر می‌كنی، می‌توان به دنيا دوگونه نگريست. يا غمزده در گوشه‌ای نشست و به چرخ ناسازگار هستی نفرين فرستاد يا سرخوشانه يا انديشه‌مندانه چرخ ناسازگار هستی را به سازگاری فراخواند. چهره‌هايی كه در اين روز در مراسم شركت كرده‌اند، بيشتر كسانی هستند كه باور به كار كردن برای كودكان و تحول در زندگی آن‌ها در همين شرايط ناسازگار دارند.

سالن بتهوون به سرعت پر می‌شود. ديگر جايی برای نشستن وجود ندارد. جمعيت در كناره‌های سالن به ديوارها تكيه می‌زنند. مجری برنامه ، بخش نخست برنامه را اعلام می‌كند. فيلمی نشان داده می‌شود. فيلم كه از ساخته‌های موسسه پژوهشی تاريخ ادبيات كودكان است، با موسيقی احساسی بلوچستان به هم آميخته و روايت زندگی كودك را از دوران باستان تا روزگار معاصر بازنمايی كرده است. تشويق‌های جمعيت نشان می‌دهد كه فيلم احساسات جمعيت را درگير كرده است.

پس از آن نوبت به نوش‌آفرين انصاری دبير شورای كتاب كودك می‌رسد كه سخنرانی خود را آغاز می‌كند. او نيز به صراحت می‌گويد كه پس از ديدن اين فيلم سخن گفتن برايش كمی سخت است. انصاری خيلی اجمالی نگاهی به پنجاه سال تحول ادبيات كودكان می‌اندازد و با يادآوری اينكه پنجاه سال پيش از اين هنگامی كه توران ميرهادی نخستين نمايشگاه ادبيات كودكان را برگزار كرد، تا امروز كه پس از نيم قرن ايرانك بانك گشايش می‌يابد، زمان زيادی گذشته است.

نگاه او به فلسفه تحول و روند گسترش يك پديده بود كه چگونه از يك نهال به درختی بارور تبديل می‌شود. از نگاه انصاری موسسه پژوهشی تاريخ ادبيات كودكان يكی از فرزندان شورا يا اين درخت تناور و ايرانك بانك نيز فرزند فرزند شورا است.

پس از آن زهره قايينی سرپرست پژوهش موسسه ، سخنان خود را با عنوان اهميت پژوهش در حوزه فرهنگ و ادبيات كودكان، فرصت‌ها و تهديدها بيان كرد. قايينی چنان از دشواريی‌ها و دست تنهايی‌های پژوهش‌های بنيادی در ايران سخن گفت كه جمعيت را متاثر كرد. او پيدا كردن منابع مالی را برای اين گونه پژوهش‌های مستقل امری تا اندازه زيادی ناممكن ناميد. به گفته او به سبب اينكه جامعه ايران به پاسداری از فرهنگ خويش علاقه‌مند نيست، و آن را با حفظ هويت خويش يكسان نمی‌بيند تفكر كمك به فرهنگ سازی را نيز موكول به كمك ديگری می‌كند يا چنان بی‌تفاوت و خوار كننده از كنار آن می‌گذرد كه كار فرهنگی شبيه به عمليات انتحاری می‌شود.

پس از آن قايينی در بخش ديگری از سخنان خود انگيزه‌های به قول خودش وارد شدن در يك عمليات انتحاری فرهنگی ديگر را برشمرد و هدف مقدم خود و همكارانش را اين شعار قرار داد كه «روشن كردن يك شمع در تاريكی ، بهتر است از نفرين تاريكی». قايينی راه اندازی اين مجموعه را كه از سوی يك شركت خصوصی تعهد به پشتيبانی آن داده شده است ، تنها مقدمه‌ای برای شكل گيری ساختار مركز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبيات كودكان برشمرد.

در همين زمينه قايينی اضافه كرد كه موسسه پژوهشی تاريخ ادبيات كودكان درآستانه پايان گرفتن طرح پژوهش مجموعه كتاب‌های ده جلدی تاريخ ادبيات كودكان در روندی سه گانه يا در ساختاری مركب كه شامل بخش پژوهش ، موزه ملی فرهنگ و تاريخ ادبيات كودكان و مركز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبيات كودكان كه برمحور انفورماتيكی و ديجيتالی كردن اطلاعات و اسناد اختصاص دارد، در چارچوب موسسه پژوهشی تاريخ ادبيات كودكان به كار خود ادامه خواهند داد. او همچنين با ذكر اينكه اين پروژه با امكانات ابتدايی كار در زير زمين موسسه پژوهشی با كامپيوترهای كهنه خارج از رده انجام گرفته خواستار توجه دوستداران فرهنگ و ادب ايران به چنين پروژه‌هايی شد.

پس از ايراد سخنرانی ديگر و نمايش زيبای درخت خرما و بزی كه از سوی گروه كودكان اجرا شد، فرزانه طاهری قندهاری سرپرست مركز اطلاع رسانی فرهنگ و ادبيات كودكان، ساختار ايرانك بانك را تشريح كرد. ايرانك بانك يا بانك اطلاعات فرهنگ و ادبيات كودكان ايران، به گفته طاهری پروژه عظيمی است كه اكنون تنها فاز يك آن در ميانه راه است. ايرانك بانك روند سنتی پيدا كردن اطلاعات و اسناد مربوط به فرهنگ و ادبيات كودكان را كه با مراجعه حضوری به كتابخانه‌ها يا مراكز فرهنگی گاهی قابل دستيابی و گاهی نيز ، به سبب ندادن سرويس كتابخانه‌ای ، نبودن كتابخانه ، محدوديت زمانی و مكانی دسترس پذير نبود، به روندی دسترس پذير در همه زمان‌ها و همه مكان‌ها به شرط داشتن يك خط اينترنتی دانست.

طاهری اشاره كرد كه در يك دوره زمانی مشخص ايرانك بانك تا سيصد هزار سند ويژه فرهنگ و ادبيات كودكان را در پايگاه خود جای می‌دهد. پردازش چنين حجمی از اطلاعات به نيرويی توانمند و بودجه كافی و فضای اداری كافی نياز دارد كه در هر سه زمينه موسسه با كمبود روبه رو است.

پس از گزارش فرزانه طاهری ، گروه موسيقی كودكان مسعود نظر ، كه از يك گروه چهارنفره دختران خردسال تشكيل شده بودند، به اجرای برنامه‌ای شاد و شورانگيز پرداختند كه جمعيت حاضر در سالن به شدت از آن استقبال كردند.

پايان بخش اجرای مراسم ، اهدای جوايز به سرپرست و كاركنان ايرانك بانك و همچنين كودكان هنرمند بود كه از سوی توران ميرهادی و توران اشتياقی دو استاد برجسته و پيشكسوت ادبيات كودكان ايران به آن‌ها اهدا شد كه معنای خاصی به پيوند كودكان با دو تن از برجسته‌ترين زنانی داد كه برای بيش از نيم دهه فرهنگ اين كودكان را با انديشه و عمل خود ساخته‌اند.
كسانی كه علاقه مند به استفاده از پايگاه ايرانك بانك هستند يا تمايل به كمك به اين پروژه ملی دارند می‌توانند ضمن بازديد از آن در بخش تماس‌های اين پايگاه با مديريت آن خانم فرزانه طاهری تماس بگيرند.
http://www.iranak.info