جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - Friday 29 March 2024
ايران امروز
iran-emrooz.net | Sun, 02.10.2022, 7:51

زیان میلیاردی کسب‌وکارها از اختلال در اینترنت


خاطره وطن‌خواه / روزنامه هم‌میهن
خبرنگار گروه اقتصاد

«هم مردم و هم صاحبان کسب‌وکار ریسک خریدوفروش اینترنتی را روی پلتفرم‌های خارجی مثل اینستاگرام، تلگرام و واتس‌آپ پذیرفته‌اند، پس نباید گلایه کنند که چرا این پلتفرم‌ها فیلتر شده است.» این گفته‌های یک مقام مسئول در مرکز تجارت الکترونیک ایران است. او نمی‌خواهد نامی از او برده شود. می‌گوید اجازه مصاحبه ندارد، اما در عین حال اضافه می‌کند که می‌توانی از اطلاعاتم در گزارش‌ات استفاده کنی؛ در واقع هیچ اطلاعاتی هم ارائه نمی‌کند!

اختلال در اینترنت، فیلترینگ گسترده پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های خارجی بیش از یک هفته است که ادامه دارد. اینترنت حتی در برخی از شهرها سهمیه‌بندی شده؛ از ساعت چهار بعدازظهر تا ۱۲ شب اینترنت گوشی‌های تلفن همراه قطع است. اولین پیامد اختلال در اینترنت و فیلترینگ، متوجه کسب‌وکارهای اینترنتی و معیشت مردم است. هرچند هنوز گزارش دقیقی از پیامد اختلال اخیر روی کسب‌وکارها گزارش‌نشده و شرایط کماکان ادامه دارد، با این حال تجربه مشابه دو سال گذشته نشان داده که زیان ناشی از قطع اینترنت سنگین است.

حدود دو سال پیش- آبان ۹۸ – زمانی که در بحبوحه اعتراض‌ها به گرانی بنزین، اینترنت کل کشور به مدت یک هفته قطع شد، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران آثار و زیان‌های اقتصادی ناشی ازاین تصمیم را بررسی کرد. طبق گزارشی که اتاق ایران به مقامات امنیتی کشور و دولت وقت ارائه کرد، زیان ناشی از قطعی اینترنت به مدت یک هفته ۵/۱میلیارد دلار برآورد شده بود.

گزارش‌های غیررسمی حکایت از آن دارد که در ۱۰ روز گذشته اختلال در اینترنت و فیلترینگ پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام و واتس‌آپ حیات اقتصادی بیش از ۷۰۰ هزار کسب‌وکار روی این دو پلتفرم را در معرض تهدید قرار داده است.

هفته گذشته نت‌بلاکس، سازمان غیردولتی ناظر بر اینترنت جهانی، در گزارشی برآورد کرده خسارت ناشی از قطعی اینترنت در ایران ۵/۱میلیون دلار در ساعت است. به موازات آن برخی از درگاه‌های پرداخت هم از کاهش تراکنش‌ها و اختلال در پرداخت‌های اینترنتی خبر دادند.

مرکز آمار ایران، سال گذشته گزارش داد حدود ۱۱میلیون نفر از طریق شبکه‌های مجازی کسب درآمد می‌کنند که از این آمار ۹ میلیون نفر یعنی ۸۳ درصد در اینستاگرام فعال هستند.

انجمن تجارت الکترونیک هم به‌تازگی طی بیانیه‌ای با اشاره به محدودسازی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، اعلام کرد اختلاف در اینترنت و فیلترینگ باعث خسارت سنگینی به کسب‌وکارها و به‌خصوص کسب‌وکارهای کوچک و خانگی شده است، به‌طوری که قطع دسترسی به اینستاگرام، بیش از ۴۰۰ هزار کسب‌وکار را در خطر نابودی قرار داده و امرار معاش بیشتر از یک میلیون نفر را با مشکلات جدی مواجه کرده است.

انجمن تجارت الکترونیک همچنین اعلام کرده یک میلیون شغل ایجادشده در اینستاگرام بازاری بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان در سال ایجاد کرده است.

بابک عابدینی، رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات اتاق ایران در واکنش به شرایط پیش‌آمده به هم‌میهن می‌گوید: «اختلال‌ها در هفته‌ای اتفاق افتاده که روزهای تعطیل زیادی داشته است؛ با این حال حتما اتاق بازرگانی همانند قبل گزارشی از تبعات این اختلال در اینترنت را بر کسب‌وکارها به خصوص کسب‌وکارهایی که روی پلتفرم‌های خارجی هستند، بررسی کرده و نظر خود را به سیستم ارائه خواهد کرد.»

تاجران خاکستری
«پیشنهادم این است که مردم کسب‌وکار خودشان را بر محیطی که پایبند به قانون جمهوری اسلامی ایران نیست، برنامه‌ریزی نکنند.» عیسی‌زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات این اظهارات را در واکنش به شایعه قطع دائمی اینستاگرام عنوان کرده است. او در عین حال درباره وضعیت فیلترینگ اینستاگرام از خود سلب مسئولیت کرده و گفته که «مرجع تصمیم‌گیری در این زمینه وزارت ارتباطات نیست.» همین دو جمله کافیست تا ۱۱ میلیون نفری که از این راه گذران زندگی می‌کنند، در استرس و نگرانی قرار بگیرند.

اولین پیامد فیلترینگ برای کسب‌وکارهای کوچک این است که مشتری‌ها کم می‌شوند. افراد زیادی دسترسی به فیلترشکن ندارند. آنهایی هم که دارند، باید زمان و هزینه بیشتری را برای دور زدن فیلترینگ صرف کنند. در نتیجه خیلی‌ها شاید عطای خرید از اینستاگرام را به لقایش ببخشند؛ درست شبیه اتفاقی که بعد از فیلتر شدن تلگرام افتاد.

علاوه بر این، محدودکردن و گسترش فیلترینگ باعث داغ شدن بازار فروشندگان وی‌پی‌ان‌ خواهد شد. هرچند این موضوع می‌تواند بازار پررونقی را برای تاجران خاکستری ایجاد کند، اما زیان‌های استفاده از فیلترشکن‌ها هم کم نیستند. متخصصان می‌گویند، فیلترشکن‌هایی که روی تلفن‌ ‌همراه و کامپیوتر کاربران نصب می‌شوند، به راحتی امکان هک کردن محتوای تلفن همراه افراد را فراهم می‌کنند. موضوعی که می‌تواند امنیت و حریم خصوصی افراد را به خطر بیندازد.

این محدودیت‌ها، ریسک سرمایه‌گذاری را هم افزایش داده است. کاهش رتبه سایت‌ها در نتایج موتور‌های جست‌وجوگر باعث شده صاحبان مشاغل اینترنتی که برای افزایش رتبه در نتایج موتورهای جست‌وجوگر هزینه‌های زیادی کردند، دچار زیان شوند. متخصصان فناوری اطلاعات می‌گویند قطعی اینترنت باعث شده ورودی سایت‌هایی که به موتور جست‌وجوگر گوگل متصل بوده، با افت حجم ترافیک و کاهش بازدید روبه‌رو شوند. همچنین وب‌سایت‌هایی که به سیگنال‌های لحظه‌ای وابسته هستند، نسبت به سایت‌های با لینک‌های قوی‌تر با افت بیشتری مواجه شده‌اند.

کوچ اجباری
اختلال در اینترنت قرار نیست دائمی باشد؛ مقامات دولت سیزدهم می‌گویند شرایط عادی شود، محدودیت‌ها برداشته می‌شود. اما شواهد نشان می‌دهد که فیلترینگ آمده است که بماند.

تصمیم به فیلترینگ برای امروز و دیروز هم نیست. جدا از مباحث اجتماعی و فرهنگی که در سیاست‌گذاری برای فیلترینگ به شدت پررنگ می‌شود، تجارت در پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام و واتس‌آپ از سوی دولت به رسمیت شناخته نمی‌شود و به همین دلیل هم سیستم از آنچه بر سر کسب‌وکارهای این پلتفرم‌ها می‌آید، از خود سلب مسئولیت می‌کند.

سال ۹۵ شورای عالی فضای مجازی دستورالعملی را مصوب کرد که برمبنای آن ارائه خدمات دولتی و فعالیت تجاری رسمی روی پلتفرم‌های خارجی ممنوع شد. براساس این مصوبه درگاه رسمی پرداخت به کسب‌وکارهای بدون مجوز رسمی و اینماد، ارائه نمی‌شود. هرچند از آن زمان این مصوبه با هدف ساماندهی کسب‌وکارهای اینترنتی به اجرا گذاشته شده، اما برای کسب‌وکارهای بسیاری هم که تمایل به ثبت اینماد نداشتند محدودیتی ایجاد نشد. در نتیجه کسب‌وکارهای کوچک بدون اینماد و مجوز برای تجارت بر بستر اینستاگرام و سایر پلتفرم‌ها از روش‌هایی مثل کارت به کارت کردن یا درگاه‌های فرضی استفاده می‌کنند. حالا سیستمِ تصمیم‌گیر به فیلترینگ، همین قانون را ملاک قرار داده که ما از ابتدا به کسب‌وکارها گفتیم روی پلتفرم خارجی نروند!

اجبار برای کوچ دادن کسب‌وکارهای اینترنتی به سوی پلتفرم‌های داخلی کار آسانی نیست. تجربه پیام‌رسان‌هایی مثل بله و سروش نشان داد که مردم استقبال نمی‌کنند. از سویی، پلتفرم‌های ایرانی هم مشکلات فنی بسیاری دارند. با این حال از سال گذشته که طرح صیانت از فضای مجازی بار دیگر داغ شد، کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال مصوب کرد تا پلتفرم‌های داخلی تقویت شوند و راهکار را «هدایت» کسب‌وکارها به سوی بسترهای ایرانی عنوان کرد. این در حالی است که کارشناسان می‌گویند، نه‌تنها بسترهای اینترنتی ایرانی، به لحاظ فنی قابلیت خدمات‌دهی ندارند، بلکه نفس این کار دخالت در کسب‌وکارها محسوب می‌شود.

حسین اسلامی، رئیس هیات‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای می‌گوید:«جایگزین کردن پیام‌رسان‌های داخلی به جای خارجی‌ها در حال حاضر امکان‌پذیر نیست. اولا از لحاظ امنیتی مشکل‌ساز است، دوم اینکه ارتباط با خارج به‌گونه‌ای نیست که قابلیت جایگزینی داشته باشد زیرا نمی‌توان به کاربر خارجی گفت پیام‌رسان ایرانی نصب کند، چون چنین امکانی ندارد.»

هزینه برای هیچ
اجرای ایده پیام‌رسان‌های داخلی در سال ۹۷ اجرایی شد، زمانی‌که مقامات وقت تصمیم به فیلترینگ تلگرام گرفتند. به دنبال آن، پروژه پیام‌رسان‌های ایرانی یکی پس از دیگری پا به عرصه گذاشتند، اما سرنوشت همه آنها مشابه است؛ عدم استقبال عمومی! در واقع پروژه پیام‌رسان‌های داخلی با صرف ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه در فاز اول شکست خورد. قرار بود ۳۰۰ میلیارد تومان دیگر به علاوه امکانات رایگانی مثل سرور و پهنای باند هم در اختیارشان قرار بگیرد اما نتیجه‌ای که در فاز اول اجرا به‌دست آمد، نشان داد که پیام‌رسان‌های داخلی نه‌تنها توانایی جذب کاربر به صورت گسترده ندارند، بلکه به لحاظ فنی هم دارای مشکلات فراوانی هستند که قدرت رقابت با انواع مشابه خارجی را از آنها گرفته است.

این موضوع به‌خصوص در ایام همه‌گیری کرونا در پیام‌رسان‌هایی که برای دانش‌آموزان و دانشجویان طراحی شده بود، خود را نشان داد. به همین دلیل هم دولت وقت از هزینه برای فاز دوم این پروژه پا پس کشید. بعضی از آنها با تبلیغات گسترده و برخی هم با اجبار نهادهای دولتی از مردم می‌خواستند که اپلیکیشن‌ها را نصب کنند. آن‌طور که مالکان این پیام‌رسان‌ها اعلام کردند، در فاز راه‌اندازی هر کدام پنج میلیارد تومان وام گرفتند. طبق اطلاعات موجود، این تسهیلات با سود هشت درصد و بازپرداخت ۳۶ماهه‌ بود و بارها هم مهلت بازپرداخت و تسویه این وام تمدید شد.

با این حال طبق آخرین گزارشی که مرکز افکارسنجی ایسپا ارائه کرد، اپلیکیشن روبیکا با ۷/۵درصد، پیام‌رسان سروش با ۶/۳درصد، بله با ۲/۲درصد، ایتا با ۴/۴درصد، آی‌گپ با ۸/۱درصد و گپ با ۳/۰درصد از کاربران را توانسته‌اند جذب کنند؛ در واقع هزینه‌ای برای هیچ!



 

ايران امروز (نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است.
استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024